بطلمیوسیان

امپراطوری بزرگ اسکندریه بعد از فوت اسکندر بزرگ در کنفرانسی که رهبران آن در شهر بابل بر پا کردند ، تقسیم شد . طبق این تقسیم ولایت مصر به بطلمیوس فرزند لاگوس سپرده شد . ( سال 364 ق . م . وی در مقدونیه متولد شد و سال 282 ق . م . درمصر گذشت . )

بین جانشینان اسکندر که هر یک خواهان استقلال ولایتشان بودند و سردمدار آنها بطلمیوس بود آتش جنگدرگرفت .

در این میان بطلمیوس و هم پیمانانش پیروز شدند ، و به دنبال آن کنفرانس جدیدی در شهر " تریبارادیسوس " در سوریه ، برای بازگرداندن قسمتهای تقسیم شده ولایات امپراطوری و تعیین جانشین جدید اسکندر برپا شد .

برگزارکنندگان کنفرانس " انتیباتروس " را مکلف کردند که وظایف وصی را به عهده گیرد و مرکز امپراطوری نیز در مقدونیه باشد . بطلمیوس را در ولایتش تثبیت کردند ، سلوکوس والی بابل شد و " انتیغونوس " نیز با حفظ سمتش در ولایت بر آسیا به عنوان فرمانده کل ارتش پادشاهی تعیین گردید .

اوضاع تا حدودی سامان یافت ، پس بطلمیوس فرصت یافت از استقلال ولایتش حمایت کند و حدود قلمروش را گسترش دهد و با تعدادی از خبرگان بزرگ شرق دریای مدیترانه همپیمان شود . او در سال 319 - 318 ق . م . بر فنقیه و جنوب سوریه چیره شد .

فنقیه فلسطین و جنوب سوریه و آنچه را که بین کوه الشیخ در شمال و نهر اردن در شرق و دریای مدیترانه در غرب است شامل می گردید . بدین ترتیب بطلمیوس حدود سرزمینش را از ناحیه شرق ، گسترش داد و از ناحیه غرب نیز هنگامی که بر سرزمین برقه استیلا یافت سرزمینش را امنیت بخشید . انتیغونوس سعی کرد که امپراطوری اسکندریه را به زیر فرمانروایی خود بازگرداند . اما ولایات ، در مقابلش ایستادند و با او مخالفت کردند .

در تابستان 316 ق . م . سلوکوس از نزد انتیغونوس فرار کرد ، به مصر پناه برد و از طرف بطلمیوس مورد اکرام و احترام قرار گرفت ، با او و بعضی ولایات دیگر که مخالف انتیغونوس بودند متحد شد و در سال 315 ق . م . جنگ درگرفت و بطلمیوس و همپیمانانش بر ارتش انتیغونوس در غزه پیروز شدند و جنوب سوریه را به سلوکوس بازگرداندند . سپس سلوکوس در سال 312 ق . م . به مقر فرمانروای خود بازگشت و اینچنین ، دوره سلوکیان آغاز شد . ( نک . سلوکیان ) سپس بطلمیوس و همپیمانانش در نبرد آلسوس به سال 301 ق . م . بر انتیغونوس پیروزی بزرگی به دست آوردند و او را به قتل رساندند .

این جنگ ، آغازگر آنچه که مشکل سوریه یا مشکل جنوب سوریه نامیده می شد ، بود زیرا که همپیمانان بطلمیوس در خلال این جنگ از او کناره گیری کردند و بعد از پیروزی علی رغم این که قول واگذاری جنوب سوریه را به او داده بودند از این کار خودداری کردند در حالی که در این زمان تمام سوریه و شرق آسیای صغیر را به سلوکوس بخشیدند .

جواب بطلمیوس نسبت به اقدام همپیمانانش در تصرف جنوب سوریه با فشار به آنها و عدم چشم پوشی از آن همراه بود . لذا هنگامی که سلوکوس خواست تا بر این سرزمین تسلط یابد و متوجه شد که بطلمیوس در این کار نسبت به او پیشی گرفته ، نخواست که رنج و زحمتی برای او پدید آورد و کمک او در حق خود در زمان پناهندگی به مصر را فراموش کند و لذا روزی که راه بازگشت وی به سرزمینش فراهم شد ، تنها به گرفتن حق خود اکتفا نمود .

و اینچنین ، سلوکوس ، جانشینانش را با مشکل بزرگ بطلمیوسیان روبه رو کرد که منجر به ایجاد سلسله ای از جنگها بین دو دولت شد که در تاریخ به نام " جنگهای سوریه " شناخته می شود . جنگ اول سوریه در زمان بطلمیوس دوم ( فیلاولفوس ) به سال 276 ق . م . اتفاق افتاد و پادشاه بطلمیوس ، آنتیوخس اول سلوکی را شکست داد و به سواحل فنقیه تسلط یافت سپس با آن مصالحه کرد .

اما صحنه جنگ دوم دور از سوریه و در غرب آسیای صغیر بود . بعد از آن بطلمیوس دوم ( فیلاولفوس ) سعی کرد که با آنتیوخس دوم پادشاه سلوکی روابط دوستانه برقرار کند . ( حکمرانی پادشاه سال 262 ق . م . ) و به خاطر این که پادشاه سلوکی خواستار جنوب سوریه نگردد ، دخترش را به عقد او درآورد . پس فیلاولفوس جایگاهش را در فلسطین و شرق اردن و فنیقیه استوار گردانید .

بطلمیوس سوم در سال 246 ق . م . برتخت سلطنت نشست و با نیروهایش به سوریه روی آورد تا خواهرش را در درگیریهایی که پس از وفات همسر او ، آنتیوخس دوم ، بر سر پادشاهی سلوکی پیش آمده بود یاری دهد . که سرانجام ، پادشاهی بطلمیوسی بر سلوکیها پیروز شد ، مرزهای سلوکیه به دجله محدود گردید ، و حکام ولایت سلوکیه شرقی ، اطاعت خود را اعلام کردند سپس وی به مصر بازگشت . در این زمان ، سال 243 ق . م . سلوکوس دوم پادشاه سلوکی ، برای حمله به جنوب سوریه کوشش فراوان نمود ولی بطلمیوس در مقابلش ایستاد ، او را تا انطاکیه عقب راند و فلسطین و سواحل سوریه در تسلط بطلمیوسیان باقی ماند .

آتش جنگ چهارم در زمان بطلمیوس شعله ور شد . بعد از این که سلوکیها مکررا در حمله به جنوب سوریه تلاش کردند و پادشاه بطلمیوس به رهبری آنتیوخس سوم در جنوب شهر رفح بر نیروهای سلوکی پیروز شد ، بار دیگر جنوب سوریه به بطلمیوسیان برگردانده شد .

بطلمیوس پنجم در سال 203 ق . م . به فرمانروایی رسید . در زمان وی واقعه ای رخ داد که به خاطر آن ، اداره امور دولت رو به وخامت گذاشت و در آن زمان اضطرابات و نگرانیها شیوع یافت و متملکات خارجی جدا گردید سپس سلوکیها به جنوب سوریه حمله بردند که به نام جنگ پنجم سوریه شناخته می شود و به فرماندهی پادشاه خود آنتیوخس سوم توانستند درجنگ بانیون به سال 200 ق . م . شکست سختی به بطلمیوسیان وارد آورند . سپس بر صیدا و بیت المقدس تسلط یافتند و نفوذشان را به همه فلسطین گسترش دادند و در سال 198 ق . م . بطلمیوسیان به طور کامل از سوریه خارج شدند .

مآخذ :

1. حتی ، فیلیپ : تاریخ سوریه و لبنان و فلسطین ، ترجمه عربی ، بیروت 1958 .
2. نصحی ، ابراهیم : مصر ، فی عهدالبطالمه ، قاهره 1946 .