آبل‌بیت‌معکه ( شهر - )

آبل‌بیت‌معکه ]در بیشتر مآخذ " آبل یا آویل " است اما در متن تورات به زبان‌های عربی و فارسی صریحاً " آبل " ضبط شده است[ شهری تاریخی قدیمی در ناحیۀ " سبط نفتالی " ]نفتالی از اسباط دوازدهگانه بنی‌اسرائیل[ در فلسطین شمالی ، که آبل مائیم ( آبل المیاه ) نیز گفته می‌شده ، و آبل تنها نیز آمده ( تورات ، کتاب دوم تواریخ ایام ، باب 16 ، آیۀ 4 ، و نیز کتاب دوم سموئیل ، باب 20 آیۀ 18 . ) ترکیب " آبل‌بیت‌معکه " که در آن " آبل " به " بیت‌معکه " اضافه شده ، بیانگر آن است که این شهر تابع یا مجاور سرزمین معکه در مشرق نهر الللدن بوده است یا آنکه خاندانی به نام معکه آن‌را در تصرف داشته است . " آبل " در زبان عربی به معنی عزا و گریه و زاری برای مرده و غم و اندوه و نیز به معنی چمن سبز است و معنی نخست در اینجا صحیح می‌نماید .

این شهر در زمان‌های قدیم به کلی ویران شده ، و از قرن هفتم پیش از میلاد به بعد که نامی از آن به میان نیامده است ، لذا تعیین جای آن دشوار است ، اما بیشتر دانشمندان جغرافیا نظر ربینتون را تأیید می‌کنند که می‌گوید : همان آبل القمح کنونی است ، و " آبل‌القمح " امروزی روستای کوچکی است میان مرجعیون ( یا مرج عیون ، شهری در لبنان ) و دریاچۀ الحوله بر کنار تل شرقی درداره از " سواعد " اردن نزدیک دان که اکنون تل القاضی نامیده می‌شود و بر سر راه بانیاس - صیدا قرار دارد ( یاقوت حموی آبل القمح را نواحی بانیاس از توابع دمشق آورده است ) . شهری نیز به نام آبل القمح هست که به سبب داشتن گندم خوب بدین نام خوانده شده . مؤلف قاموس کتاب مقدس آن را قریۀ سبط نفتالی در شمال دریای روم می‌داند که نام کنونی آن آبل‌الکروب است . احتمالاً آبل‌بیت معکه یکی از شهرهایی است که در متون دعاهای ( نفرینهای ) مصری ( صورت‌های منقوش ) که متعلق به اوایل قرن هیجدهم است از آن یاد شده است و بنا به نوشتۀ همین مآخذ ظاهراً جزو ایالت مگیدو می‌باشد . در منابع قدیمی اشارۀ بعدی به آبل بیت معکه نشده است .

این شهر در زمان حضرت داوود اهمیت و اعتبار خاص داشته است و در آیه‌ای از تورات از آن به عنوان مادر اسرائیل نام برده شده است : " ]زن گفت : [ من در اسرائیل سالم و امین هستم و تو می‌خواهی شهری و مادری را خراب کنی " ( تورات ، کتاب اول سموئیل ، باب 20 ، آیۀ 19 ) . آبل بیت‌معکه به سبب بارویی که داشته در برابر حمله‌هایی که از جانب شمال می‌شده مقاومت می‌کرده است ، و از این‌رو ملوک جنگجوی سوریه و آشور بدان چشم طع می‌دوختند . در حدود سال 1022 ق . م شبع بن بکری بر داوود ( ع ) شورید و به هنگام فرار از قشون یوآب در آبل بیت‌معکه به محاصره افتاد . سپس آرامیها به آنجا حمله کردند . وبنهدو ملک آرام آنجا را به تصرف آورد و غارت کرد ( حدود سال 940 ق . م ) در تورات آمده است : " ونهدو ، آسا پادشاه را اجابت نموده و سرداران افواج خود را به شهرهای اسرائیل فرستاد و عیون و دان و آبل‌بیت‌معکه و تمامی کنزوت را با تمامی زمین نفتالی مغلوب ساخت ( تورات ، کتاب اول ملوک ، باب 15 ، آیۀ 20 ) سپس در حدود سال 740ق . م پادشاه آشور در روزگار فاتح ، تیگلات فلاسر سوم تمامی نواحی شرقی و شمالی را تصرف کرد که آبل‌بیت‌معکه نیز جزو آنها بوده است .

عبارت تورات در این‌باره چنین است : " در ایام فتح پادشاه اسرائیل ، تغلت فلاسر ( تیگلات فلاسر ) پادشاه آشور آمده ، عیون و آبل بیت معکه و یانوح و قادش و حاصور و جلعاد و جلیل و تمامی زمین نفتالی را گرفته ، ایشان را به اسیری برد . ( تورات ، کتاب دوم ملوک ، باب 15 ، آیۀ 29 ) . در کتیبه‌هایی به خط میخی که در ویرانه‌های قصر تیگلات فلاسر کشف شده ، در ضمن سخنان ملک آشور این عبارت دیده می‌شود : " من شهرهای جلعاد... و آبل را که حدود زمین بیت حمری بود ، گرفتم و ساکنان آنها را به آشور تبعید کردم . " که مؤید حادثه مذکور است .

مآخذ :

1. امین ، حسن : الموسوعة الاسلامیة ، 1/68 ، آبل القمح .
2. بستانی ، فؤاد افرام : دایرةالمعارف .
3. جیمز ، هاکس : قاموس کتاب مقدس .
4. الخوری ، سلیم جبرائیل : آثار الأدهار .
5. کتاب مقدس ( فارسی ) ، انجمن بخش کتب مقدسه ، چاپ جدید از روی طبع 1904م باب‌های گوناگون ( متن مقاله ) .
6. الکتاب المقدس ( عربی ) ، دارالکتاب المقدس فنی العالم‌العربی ، 1967م باب‌های گوناگون .
7. یاقوت حموی ، شهاب‌الدین : معجم‌البلدان .
8. The Holy Bible : Revised Standard Versian Collins. 1946, G.B.
9. New Warld Translation of the Holy Sciptures Watch tawer Bible and tract Society, U.S.A., 1961.