خان یونس ( نبرد - )

سرزمین شام پس از شکستن ممالیک نزدیکی حلب در سال ( 24 رجب 922 ه/23 اوت 1516 م ) تحت سلطه عثمانیان درآمد . سلطان سلیم اول پادشاه عثمانی با " طومان بای " پادشاه ممالیک مصر مذاکره کرده بود تا وی همچنان حاکم مصر باقی بماند و تابع سلطان عثمانی شود ، اما " طومان بای " این پیشنهاد را نپذیرفت ، لذا سلطان سلیم اول تصمیم گرفت برای اشغال مصر به سوی آن دیار حرکت کند .

نخستین واحدهای ارتش عثمانی به فرماندهی " وزیر سنان پاشا " در سال ( 16 ذی قعده 922 ه/11 دسامبر 1516 م ) با یورش ممالیک به فرماندهی " جانبردی الغزالی " که براء جنگیدن با عثمانیان خارج شده بودند ، روبه رو گشتند .

" غزالی " از طرف " طومان بای " به حکمرانی دمشق منصوب شده بود . برخورد نیروها در " خان یونس " صورت گرفت ، در نتیجه ممالیک شکست خوردند و عثمانیان " غزالی " را بهاسارت خود درآوردند ، ولی وی توانست فرار کند و یا همان طوری که مشخص است ، به خاطر ثابت شدن همکاری قبلی و بعدی وی با عثمانیان او را فراری دادند . همچنین گفته می شود که غزالی به " خایربک " والی سابق حلب از طرف ممالیک که در آغاز نبرد " مرج دابق " از جرگه ممالیک به جرگه عثمانیان منتقل شد ، طرح نظامی " طومان بای " و راههایی که سلطان سلیم برای شکست ممالیک بایستی از آنها پیروی کند را اطلاع داد . این امر قبل از نبرد سرنوشت ساز عثمانیان با ممالیک " درالریدانیه " در نزدیکیهای قاهره صورت گرفت .

" احمدبن زنبل الرمال " در اخبار نبرد خان یونس نقل می کند که انتخاب " جانبردی الغزالی " توسط ممالیک به عنوان سردسته لشکر ممالیک عازم نبرد با عثمانیان نخستین خطای ایشان بود ، زیرا جانبردی در نهان ایشان را دشمن می داشت .

ده هزار سرباز تحت فرماندهی غزالی قرار داشت ولی وی قبل از اینکه نیروهایش گردهم آیند و برای رزم آماده شوند جنگ را شروع کرد . عثمانیان با استفاده صحیح و خوبی از سلاحهای آتشین در این نبرد تلاش و مبارزه جدیدی را به روی صحنه آوردند . ابن زنبل می گوید :

" جز استفاده از تفنگ کاری از دست آنها ساخته نیست ، زیرا مرد را در یک غفلت می گیرد و کسی نمی داند از کجا آمده است . خداوند اولین کسی که آنرا ساخت هلاک نماید ، خداوند هرکسی را که به معتقد وحدانیت خدا و مؤمن به رسالت پیامبر ( ص ) شلیک کند هلاک نماید . "

لازم به یادآوری است که عدم مبارزه مردمی علیه ارتش عثمانی در فلسطین و آسانی اشغال قدس و غزه توسط عثمانیان بر میزان نارضایتی مردم از حکومت ممالیک و یا ترس آنان از عثمانیان دلالت می کند] . قلعه صفد کلیدهای خود را تحویل سلطان سلیم در دمشق داد] . همچنین چادرنشینان صحرای سینا و در رأس آنها شیخ عرب ملقب به " ابن بریق " در نبرد خان یونس به عثمانیان کمک کردند . یاری چادرنشینان مهمترین عامل موفقیت حمله عثمانیان و پیشروی آنها بود .

مآخذ :

1. الرمال المحلی ، احمد بن زنبل : تاریخ السلطان سلیم خان ، قاهره 1278 ه .
2. ایاس ، محمدبن : بدائع الزهد - فی وقائع الدهور ، ج 5 ، القاهره 1961 .
3. طولون ، محمدبن : اعلام الوری بمن ولی نائبا من الاتراک بدمشق الشام الکبری ، دمشق 1964 .
4. رافق ، عبدالکریم : بلادالشام و مصر ، دمشق 1968 .