دوحه ( اجلاس سازمان کنفرانس اسلامی در - )

اجلاس دوحه در تاریخ دوشنبه 19/9/1380 با حضور وزیران امور خارجه و نمایندگان کشورها و سازمانهای اسلامی رسما آغاز به کار کرد تا اوضاع سرزمینهای اشغالی فلسطین و حوادث و تحولات اخیر آن را بررسی کند .

این اجلاس سرانجام بعد از بحث وتبادل نظرها با صدور بیانیه ای به کار خود پایان داد .

الف - زمینه ها و عوامل تشکیل اجلاس :

از آنجا که مسائل سیاسی ریشه در تحولات جهانی و منطقه ای و داخلی دارند عواملی که ضرورت تشکیل اجلاس دوحه راسبب شدند باید در سه مسأله ذکر شده جست وجو کرد .

1. بین المللی :

در بررسی مسائل بین المللی مسأله اصلی که به نحوی با اوضاع کشورهای مسلمان ارتباط پیدا کرد ، حادثه 11 سپتامبر بود که در آن برجهای مرکز تجارت جهانی و ساختمان پنتاگون منفجر شدند . مسئولان آمریکایی بلافاصله پس از آن حادثه ، موضع گیریهای سریعی علیه مسلمان اتخاذ کردند . بوش رئیس جمهور آمریکا این حادثه را نقطه درگیری بین مسلمانان و غریبان ( مسیحیان ) دانست و با عنوان کردن جنگهای صلیبی بر آن تأکید نمود . هر چند که او سخنان خود را پس گرفت و در اجتماع مسلمانان آمریکا نیز حضور یافت ، اما در عمل استراتژی ضدیت با اسلام را عملی ساخت و مسئول اصلی آن انفجارها را اسامه بن لادن ، ناراضی سعودی معرفی نمود و با این بهانه طرح حمله به افغانستان در مرحله اول و دیگر کشورهای مظنون را در مراحل بعدی مطرح کرد . دولت آمریکا همچنین با مسدود نمودن سرمایه های مراکز مبارزه اسلامی و تروریست خواندن آنها و مبارزان انتفاضه فلسطین ضربه دیگر به مسلمانان وارد آورد .

به دنبال این حوادث و موضع گیریهای آمریکا ، کشورهای اروپایی و به ویژه انگلستان با آمریکا دمساز شده و در رسانه های خود به تقبیح مسلمانان پرداختند . مساجد و مراکز اسلامی بسیاری به آتش کشیده شده و افرادی از مسلمانان نیز به قتل رسیدند و حتی بعضی مقامات عالی رتبه این کشورها عملاً به مسلمانان توهین نمودند . به این ترتیب یک جبهه بین المللی بر ضد مسلمانان شکل گرفت که مقابله با آن و اتحاد دنیای اسلام در قبال آن ضروری بود .

1. منطقه ای :

اگر بخواهیم عوامل وجودی کنفرانس در منطقه خاورمیانه را بررسی کنیم باید تهدیداتی را که غرب به رهبری آمریکا بر ضد مسلمانان عملی ساخت بررسی کنیم که عمده آنها بعد از حوادث 11 سپتامبر شکل گرفت و آمریکا از آن برای حضور در منقطه استفاده فراوانی برد . این دولت به همراهی انگلیس و به پشتیبانی سایر دول همپیمان برای حمله به افغانستان نیروهای زیادی را به منطقه اعزام کردند که حتی در صورت دست داشتن اسامه بن لادن در انفجارهای آمریکا ، نابودی او و دولت طالبان نیاز به این همه تجهیزات نداشت . آمریکا از حوادث 11 سپتامبر نهایت استفاده را برد و در منطقه ثقل جهان اسلام حضور فعالی یافت و از این نقطه طرح حمله به افغانستان را عملی ساخت و نیز سایر کشورهای مسلمان مانند عربستان ، مصر ، امیرنشینهای خلیج فارس را برای همراهی و در اختیار گذاشتن پایگاههای نظامی به خود مورد فشار قرار داد . هدف اصلی او علاوه بر یافتن مراکز نظامی در منطقه ، ایجاد تفرقه بین کشورهای اسلامی نیز بود ، زیرا بسیاری از کشورهای اسلامی با حمله به افغانستان مخالف بودند و در صورت همراهی بعضی از آنها با آمریکا نوعی تفرقه بین دول اسلامی بروز می کرد . از میان دول اسلامی ، تنها پاکستان عملاً با آمریکا همراهی نمود که آن هم به دلیل شرایط خاص داخلی مانند عدم مقبولیت حکومت کودتایی پرویز مشرف و نیز مشکلات اقتصادی این کشور تا حدودی نیز به تحریمهای آمریکا علیه آن مربوط می شد . دولت پاکستان با این امید که حمایت آمریکا را به دست آورد و با کمکهای اقتصادی این کشور ، از بار مشکلات اقتصادی بکاهد با آمریکا همراهی نمود . ضمن آنکه فشارهای آمریکا به این دولت به خاطر هم مرزاش با افغانستان نیز شدید بود و او را مجبور به این همکاری نمود .

حمله به افغانستان توسط آمریکا و انگلیس شدت یافت و آنها قصد خود را برای ادامه حمله تا مدتی طولانی اعلام داشتند . در این بین بعضی کشورهای اروپایی نیز قصد داشتند با اعزام نیرو به منطقه و حمله به افغانستان جای پایی در منطقه به دست آورند پیروزی دولت اسلامی شمال افغانستان که مورد تأیید قاطبه دول مسلمان وسازمان ملل متحد بود ، ضربه ای به نقشه های آمریکا و انگلیس بود ، از نظر افکار عمومی آنها دیگر بهانه ای برای ماندن در افغانستان نداشتند ، اما آمریکا به هدف اصلی خود یعنی تأسیس دولت دست نشانده در افغانستان برای اجرای نقشه هایش نرسیده بود ، همچنان به حملات مراکز مسکونی و حتی زندانها ادامه داد . در این میان دول اروپایی با طرح کنفرانس برلن و تعیین سرنوشت آینده افغانستان بار دیگر سروری را بر مسلمانان نشان دادند و از دولت قانونی برهان الدین ربانی حق حاکمیت را گرفتند و آمریکا نیز با آنها همراهی نمود و آینده حاکمیت افغانستان را در هاله ای از ابهام و پیچیدگی فرو بردند .

ضمن آنکه دولت آمریکا به بهانه های مختلف هنوز در افغانستان و منطقه حضوری جدی داشته و دول مسلمانان را تهدید می کرد .

1. داخلی ( فلسطین اشغالی )

تشدید درگیریها و حملات و جنایات رژیم صهیونیستی بعد از حوادث 11 سپتامبرکه معلول اوضاع بین المللی بود ، جرقه تشکیل اجلاس دوحه بود . بعد از انفجارهای آمریکا ، رژیم صهیونیستی با تروریست خواندن مسلمانان ، آن انفجارها را عملیات گروههای مبارزه فلسطینی و به ویژه ، مبارزان انتفاضه فلسطینی دانست و برای قطع ریشه تروریسم ، حمایت خود را آمریکا اعلام نمود و از اوضاع بحرانی بین الملل سوء استفاده کرد و اقدامات سرکوبگرانه خود را افزایش داد و بسیاری از سران مبارزه فلسطینی و غیر نظامی را به شهادت رساند . فجیع ترین این اقدامات تروریستی را می توان شهادت محمد ابوهنود فرمانده گردان های عزالدین قسام در کرانه باختری نام برد که در پی آن رزمندگان جنبش حماس ، رژیم صهیونیستی را تهدید به اعمال تلافی جویانه کردند . و علی رغم اقدامات امنیتی شدید این رژیم ، انفجارها و حملاتی به خودروهای حامل شهرک نشینان صهیونیستی به وقوع پیوست که مهمتر از همه ، انفجار اتوبوس صهیونیستی در حیفا به تاریخ 12/9/80 بود که در پی آن پانزده صهیونیست یهودی کشته و حدود چهل نفر نیز زخمی شدند . انفجار به حدی شدید بود که اتوبوس به هوا پرتاب شد و اتومبیل پشت سر آن نیز به شدت آسیب دید . ( رادیو ، اسرائیل ، 12/9/1380 ) در پی این انفجار کابینه رژیم صهیونیستی با تشکیل یک نشست اضطراری به بررسی ابعاد آن پرداخت و اعلام کرد ارتش اسرائیل مناطق خودگردان را به محاصره در خواهد آورد . شارون نیز که به آمریکا سفر کرده بود خواستار تحت فشار قراردادن حکومت تشکیلات خودگردان از طرف آمریکا شد و با ناتمام گذاشتن سفرش به اسرائیل بازگشت .

در این زمان بالگردهای ارتش رژیم صهیونیستی ستاد فرماندهی یاسر عرفات و مقر فرماندهی پلیس فلسطین و سایر مراکز نظامی یاسر عرفات در شهرهای رام الله ، غزه ، طولکرم و خان یونس را با موشک هدف قرار داده و رژیم صهیونیستی با تروریست خواندن یاسر عرفات و تشکیلاتش هر گونه اقدامی علیه آن را حق خود دانست و آمریکا نیز از این موضع رژیم صهیونیستی حمایت کرد .

تشکیلات خودگردان فلسطین ضمن رد اتهامات وارده از سوی رژیم صهیونیستی ، اشغال سرزمینهای فلسطین توسط این رژیم را محکوم کرد و بیان داشت که این اقدامات رؤیای صلح را دست نایافتنی خواهد کرد . عرفات نیز با محکوم نمودن هرگونه اقدام تروریستی ، حالت فوق العاده اعلام کرد و تدابیری برای مقابله با گروههای مبارز فلسطینی اتخاذ نمود . وی همچنین از کشورهای اسلامی کمک و تشکیل یک گردهمایی را خواستار شد . در این بین وزیر امور خارجه ایران با امیر قطر تماس گرفته و خواهان اتحاد دول اسلام در کنفرانسی برای بررسی اوضاع فلسطین شد . نزدیک شدن روز جهانی قدس و اعلام همبستگی مسلمانان جهان در این روز با مردم فلسطین و تشدید جنایات و اقدامات سرکوبگرانه رژیم صهیونیستی برای مقابله با مراسم روز قدس در فلسطین و ناتوانی مجامع بین المللی از حل بحران فلسطین گردهمایی کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی را ضروری ساخت و چون در آن زمان رئیس دوره ای سازمان کنفرانس اسلامی امیر قطر بود ، فراخوانی آنها به وسیله او انجام گرفت تا با ارائه پیشنهادات و راهکارها به حمایت از مردم بی دفاع فلسطین برخاسته و از تجاوز بیشتر رژیم صهیونیستی جلوگیری کنند .

ب - نظرات و اظهارات بعضی مقامات کشورهای اسلامی درباره اجلاس و اهداف آن :

در این اجلاس که 57 کشور مسلمان و عضو سازمان کنفرانس اسلامی شرکت داشتند ، توسط امیر قطر شیخ احمد بن خلیفه آل ثانی افتتاح شد . صائب عریقات ، مشاور یاسر عرفات ، سخنان یاسر عرفات را قرائت کرد که براساس آن عرفات اسرائیل را به اعلان جنگ علیه تشکیلات خود گردان و رهبر آن متهم ساخت و بر پایبندی فلسطینیان به صلح شجاعانه تأکید کرد و خواستار اتخاذ یک موضع یکپارچه از سوی مسلمانان برای حمایت از فلسطین شد . ( شبکه یک تلویزیون اسرائیل ، 19/9/1380 )

وزیر امور خارجه ایران کمال خرازی در مصاحبه ای در این اجلاس گفت : به علت تحولات اخیر خاورمیانه و ادامه تهاجمات رژیم صهیونیستی بر ضد فلسطین برپایی این اجلاس ضروری بود .

وزیر امور خارجه سودان مصطفی عثمان اسماعیل در مصاحبه ای خاطر نشان کرد بسیاری از کشورهای ثروتمند اسلامی در این اجلاس حضور دارند که می توانند از نظر مالی به مردم فلسطین کمک کنند . وی افزود کشورهایی نیز در این اجلاس هستند که از نظر سیاسی روابط خوبی با اسرائیل دارند و می توانند از روابط خود برای حل بحران خاورمیانه استفاده کنند .

وزیر امور خارجه عراق ناجی صبری نیز گفت مردم فلسطین تنها از خود دفاع می کنند و ملت فلسطین با اشغال کشور خود مقابله می کنند و این تلاش براساس منشور سازمان ملل قانونی و مشروع است . ( واحد مرکزی خبر ، 20/9/1380 )

وزیر امور خارجه مالزی ، سید حمید البار یک روز قبل از تشکیل اجلاس ، ابراز امیدواری کرد که سازمان کنفرانس اسلامی برای فشار به رژیم صهیونیستی جهت توقف حملاتش ، قطعنامه ای مناسب صادر کند وی صدور بیانیه ای از سوی کنفرانس اسلامی در محکومیت رژیم صهیونیستی را کافی ندانست . تلویزیون مالزی به نقل از البار گفت : باید اقدامات تازه ای در سطح بین الملل برای متوقف ساختن تهاجمات علیه مردم فلسطین صورت گیرد . ( خبرگزاری جمهوری اسلامی ، 18/9/1380 )

ج - اجلاس دوحه بدون عرفات :

هرچند که یاسر عرفات درخواست تشکیل این اجلاس را مطرح کرده بود و تشکیل اجلاس را مطرح کرده بود و تشکیل اجلاس نیز تا حدی به خاطر حمله به تشکیلات او بود ، اما خود درآن شرکت نکرد و در مورد دلایل عدم حضورش گزارشهای ضد نقیضی وجود داشت . بنابر اظهارات رژیم صهیونیستی ، مقامات تشکیلات خود گردان و نیز رئیس جمهور آمریکا از این رژیم خواستند با سفر یاسر عرفات به اجلاس دوحه موافقت کند ، اما رژیم صهیونیستی دادن اجازه به عرفات را مشروط به مبارزه وی ( عرفات ) با تروریسم دانست و قرار بر این بود که آریل شارون شامگاه روز یکشنبه 18/9/80 یک جلسه مشورتی درباره سفر آقای عرفات به قطر برگزار کند . ( رادیو اسرائیل ، 18/9/1380 )

عمرو موسی دبیر کل اتحادیه عرب قبل از برگزاری اجلاس گفته بود یاسر عرفات احتمالاً در نشست دوحه شرکت خواهد کرد و گزارشی از اوضاع سرزمینهای فلسطینی ارایه خواهد داد . ( واحد مرکزی خبری ، 17/9/1380 )

صائب عریقات مشاور یاسر عرفات روز قبل از اجلاس ( 18/9/80 ) اعلام کرده بود : یاسر عرفات در نشست دوحه شرکت نخواهد کرد و می خواهد در رویارویی با رژیم نژادپرست صهیونیستی در کنار مردم فلسطین باشد . وی بیان داشته بود که ما از هیچ کس درخواست اجازه سفر نکرده ایم . ( واحد مرکزی خبر ، 18/9/1380 )

سرانجام یاسر عرفات در اجلاس دوحه شرکت نکرد . زیرا اسرائیل نقش اصلی را در عدم اجازه خروج عرفات از رام الله ایفا کرده بود . شارون نخست وزیر رژیم صهیونیستی نیز گفت : هدف ما نابودی یاسر عرفات نخواهد بود بلکه با حمله به فرودگاه هلی کوپترهای وی خواستیم که او در منطقه بماند و با تروریست فلسطین مقابله کند .

از بررسی مطالب ذکر شده به این نتیجه می رسیم که صحنه گردانان تشکیلات خودگردان فلسطین ، آمریکا و رژیم صهیونیستی هستند و در واقع آنها با ابقای یاسر عرفات و دستگاهش ، هدف نابودی انتفاضه فلسطین و مبارزان آن را طرح ریزی می کنند و در صورت کمترین تخلفی از سوی یاسر عرفات ، ضربه سختی به او زده خواهد شد و او همچنان مجبور به اطاعت از دشمنان مردم فلسطین است و دشمنی ظاهری رژیم صهیونیستی و عرفات نیز در جهت کسب محبوبیت عرفات درمیان مردم فلسطین است و در واقع سرپوش به خیانت عرفات در قبال مردم فلسطین می باشد .

ذکر این نکته ضروری است که هر چند بعضی اقدامات عرفات مانند تلاش برای پیشبرد روند صلح خاورمیانه و تأسیس دولت مستقل فلسطین در جهت منافع آمریکا و اتحادیه اروپا است ، اما به ضرر اسرائیل می باشد ، زیرا بر این اساس رژیم صهیونیستی باید از بعضی سرزمینهای اشغالی عقب نشینی کند و نقش اصلی را آمریکا و اروپا واگذار نماید . به همین جهت است که درپی قطع رابطه اسرائیل با عرفات ، آمریکا به ادامه رابطه اش با عرفات تأکید می کند و کمیسیون اروپا نیز با تأکید حمایت از عرفات ، تصمیم می گیرد 30 میلیون یورو به بودجه تشکیلات خودگردان کمک می کند . ( القدس ، 24/9/1380 ) این در حالی است که آمریکا ، اتحادیه اروپا ، اسرائیل و عرفات مبارزان فلسطینی را تروریست دانسته و بر نابودی آنها هم قسم گشته اند . پس علت اصلی دشمنی رژیم صهیونیستی با عرفات ، تضاد منافع اربابان او ( عرفات ) می باشد ؛ زیرا وی می خواهد منافع گروهی ازآنها را به ضرر دیگری تأمین کند و اینکه رژیم صهیونیستی او را حامی مبارزان فلسطین می داند ، بهانه ای بیش نیست . زیرا آمریکا ، اتحادیه اروپا و رژیم صهیونیستی بهتر از هر کسی می دانند که حساب عرفات و تشکیلاتش با انتفاضه فلسطین و مبارزانش از هم جدا هستند .

د - مفاد بیانیه پایانی اجلاس :

اجلاس دوحه سرانجام بعدظهر روز دوشنبه 19/9/80 رسما کار خود را آغاز کرد ، قرار بود این اجلاس مکانیزمی برای تلاشهای اسلامی در جهت نشان دادن اتحاد مسلمانان ایجاد کرده باشد و براساس چند اصل از جمله توقف فوری تجاوزات رژیم صهیونیستی ، توقف برنامه های نابودسازی تشکیلات خودگردان و آسیب رساندن به سمبلهای حاکمیت فلسطین برنامه ریزی کرده و حمایت خود را از فلسطین اعلام کرد .

در پایان اجلاس یک بیانیه ارائه شد که نکات مهم آن عبارتند از :

1. حمایت از مبارزات مردم فلسطین
2. ضرورت اقدام فوری شورای امنیت برای توقف جنایات رژیم صهیونیستی
3. ضرورت تأسیس دولت مستقل فلسطین و بازگشت آوارگان به وطنشان
4. محکومیت یهودی سازی بیت المقدس
5. اعزام ناظران بین الملل برای حمایت از مردم فلسطین
6. محکوم کردن معرفی گروههای مبارز فلسطینی به عنوان تروریست
7. محکومیت حمایت آمریکا از رژیم صهیونیستی
8. اقدام عملی اجلاس دوحه در تعیین هیأتی مرکب از وزرای امور خارجه قطر ، مغرب ( مراکش ) ، سوریه ، مالی ، مالزی و دبیر کل سازمان کنفرانس اسلامی برای سفر به آمریکا ، روسیه و کشورهای اتحادیه اروپا برای بررسی مسأله فلسطین و توجیه خواسته ها و مسائل کشورهای اسلامی در مورد حق این ملت . ( امور خبر برون مرزی ، 21/9/1380 )

مآخذ :

1. نشریه رویداد و گزارش ، مؤسسه تحقیقات و پژوهشهای سیاسی علمی ندا ، شماره های 111 و 113 .