کلب ( قبیله - )

قبیله ای عربی منسوب به کلب بن وبره بطن از قضاعة است . این قبیله از قبایل مشهوری است که وارد سرزمین شام شدند و در زمینهای وسیعی سکنی گزیدند و بزرگترین قبیله سرزمین شام قبل از اسلام می باشند ( نک : عرب قبل از اسلام در فلسطین ) . نصرانی ها که مذهب مونوفیستی داشته و معتقد به طبیعت واحد و یگانه بودند در میان این قبیله گسترش یافتند .

کلبی ها نیمه ساکن بودند . چند گله بزرگ از چارپایان داشتند و لذا از مراتع و چراگاهها به منظور یافتن گیاه و علف عبور کرده و می گذشتند و در نزدیکی چشمه ها و آبادی های موجود در بیابان خشک بار می انداختند ، به خصوص در حوران و تبوک و دره القری و دومه الجندل . اما در سوریه محل گردآمدن و تجمعشان در سلیمة ، تدمر و روستاهای زیادی در حومه دمشق بود . ظاهرا آنها از یک لحاظ وارث سلطه غساسنی ها بودند و مراکز تجاری تدمر و دومة الجندل تحت نفوذ و تسلط اینها بوده است .

موضع کلب برضد اسلام ( پس از ظهور آن ) نبوده است چرا که نماینده ای به سوی رسول خدا ( ص ) فرستادند و به تدریج دین جدید را پذیرفتند . زیدبن حارثه و دحیه بن خلیفه از صحابه رسول ا... ( ص ) منسوب به این قبیله هستند .

اهمیت کلبی ها پس از اسلام ادامه یافت چراکه پس از آزادی شام از اولین قبایلی بودند که دولت اسلامی را به رسمیت شناختند . حتی پس از ازدواج معاویه پسر ابوسفیان با دختر بحدل کلبی نفوذ سیاسی در دربار اموی و در ارتش پیدا کردند که یزید نتیجه این ازدواج بوده است . کلبی ها باعث افزایش تعداد لشکر اموی از نظر سرباز شدند که در میان آنها سرداران برجسته ای از این قبیله وجودداشت . سندهای موجود بر وجود میزان بالایی از کلبی ها در لشکر اموی دلالت دارد ( رجوع به : اموی ) .

یزیدبن معاویه در سرزمین کلب رشد نمود و با یک دختر کلبی ازدواج کرد و این امر باعث تداوم اعتماد خلفای اموی نسبت به این قبیله شد .

نفوذ کلبی ها منجر به ایجاد رقابت شدید با قبایل قیسی شد لذا قیسی ها به انقلاب عبدالله بن زبیر پیوستند ولی کلبی ها در جنگ مرج راهط شرق غوطه دمشق سال 65 هجری بر آنها پیروز شدند و این باعث افزایش نفوذ قبایل الیمانیة در دستگاه خلافت اموی شد .

نفوذ کلبی ها همواره قوی و وسیع نبوده بلکه به صورت متغیر و تابعی از سیاست خلیفه اموی بوده است . قبیله کلب در موارد متعدد اخلاص و ارادات خود را نسبت به امویان و کمک و یاریشان در خاموش نمودن قیام ها ثابت کردند و به همین دلیل به " شجاعترین پیروزمندان " معروف شده اند و کلمه کلب هم ردیف یاوران امویان گردید و عملا بیشتر خلفای اموی به آنها اعتماد و تکیه داشتند .

بعد از فروپاشی خلافت اموی ، قبیله کلب همچنان به عنوان مأمنی برای یاد و زنده نگه داشتن اموی ها باقی ماندند لذا افرادی را که علیه عباسی ها قیام و شورش می نمودند یاری کرده و پناه می دادند که یکی از این افراد مبرقع سفیانی است ( رجوع به : تمیم اللخمی ) .

مآخذ :

1. طبری : تاریخ الرسل و الملوک ، قاهره 1961 .
2. ابن حزم : جمهرة انساب العرب ، مصر 1948 .
3. علی ، جواد : المفصل فی تاریخ عرب قبل الاسلام ، بیروت 1968 .