راهنمای مسیر و توافقنامه ژنو ( مقایسه طرح - )

رابطه توافقنامه ژنو - که در تاریخ 10/9/82 در سوئیس میان مقامات غیررسمی فلسطینی و رژیم صهیونیستی به امضا رسید - با طرح " راهنمای مسیر " از جمله مواردی است که هم در اظهار نظرهای رسمی مقامات آمریکا ، سازمان ملل ، رژیم صهیونیستی و... و هم امضاکنندگان توافقنامه ژنو مکرراً ذکر شده است . برخی ، توافقنامه ژنو را ناقض طرح راهنمای مسیر می دانند ، برخی دیگر ، این دو را مکمل هم به شمار می آورند .

در این نوشتار ، پس از مقایسه تطبیقی مفاد اصلی طرح راهنمای مسیر و توافقنامه ژنو ، ارتباط آنها را با یکدیگر بررسی می شود .

اظهارنظرها

آریل شارون نخست وزیر اسرائیل توافقنامه ژنو را ضربه بزرگی به امنیت این رژیم خوانده و می گوید : " در طرح راهنمای مسیر ، مراحل امنیتی وجود دارد و پس از گذر از این مراحل می توان به راه حل دائم دست یافت . " ( الشرق الاوسط 2003/12/2 )

کوفی عنان رئیس سازمان ملل که یکی از اعضای کمیته چهارجانبه تدوین کننده طرح راهنمای مسیر نیز می باشد ، اعلام کرد این کمیته به زودی نشستی را درباره توافقنامه ژنو - در اوایل سال 2004 - برگزار خواهد کرد .

عنان پس از دیدار با یوسی بیلین و یاسرعبدربه ( امضاکنندگان توافقنامه ژنو ) ، گفت : راهنمای مسیر همچنان به عنوان " مکانیسم اصلی " ، باقی خواهد ماند .

( 7/12/2003 www . Imrag . org . il )

کالین پاول وزیر امورخارجه آمریکا نیز به رغم مخالفت شدید رژیم صهیونیستی با یوسی بیلین و یاسر عبدربه در نیویورک دیدار کرد ، وی گفت : " طرح راهنمای مسیر هنوز اولویت اول است " وزارت امور خارجه آمریکا در تأیید مواضع پاول با سازنده خواندن توافقنامه ژنو اعلام کرد : این ابتکار صلح هیچ تناقضی با نقشه راه ندارد .

( 7/12/2003www . Haaretez . com . )

آدام ادرلی ، سخنگوی وزارت امورخارجه نیز در این رابطه گفت در دیدار 40 دقیقه پاول با امضاکنندگان توافقنامه ژنو ، آنها بر عدم تناقض این توافقنامه با طرحی که توسط رئیسجمهور بوش مطرح شد ، تأکید کردند .

( 7/12/2003www . Jpost . com )

ایهود اولمرت از اعضای کابینه رژیم صهیونیستی با انتقاد از دیدار پاول با عبدربه و بیلین گفت این دیدار یک قدم ناصحیح بوده که از طرف آمریکا برداشته شده است زیرا این قطعنامه با نقشه راه در تعارض است .

( 7/12/2003www . Haaretez . com . )

یاسرعبدربه پس از دیدار با پاول و عنان گفت به نظر ما نقشه راه مادر تمام ابتکارهای صلح است و توافقنامه ژنو مکمل نقشه راه است نه در مقابل آن . وی افزود : " در کنفرانس اعراب که ماه آینده در قاهره برگزار می شود ، درباره توافقنامه ژنو بحث و گفت وگو خواهد شد .

( 8/12/2003www . Haaretez . com )

خلاصه مفاد راهنمای مسیر

جورج بوش رئیس جمهور آمریکا طی سخنرانی خود در 24 ژوئن 2002 برای نخستین بار دیدگاه دولت خود را در رابطه با حرکت به سوی برپایی کشور فلسطین و تثبیت صلح در خاورمیانه ، مشخص نمود . نقشه راه در سپتامبر 2002 توسط گروه چهارجانبه ( آمریکا ، سازمان ملل ، روسیه و اتحادیهاروپا ) نهایی شد و مورد تأیید آنها قرار گرفت . این طرح پس از آنکه چندین بار مقامات رژیم صهیونیستی اصلاحات موردنظر خود را در آن گنجاندند ، سرانجام به محمود عباس ( نخست وزیر وقت فلسطین ) داده شد .

در مقدمه این طرح آمده است :

" هدف تسویه فراگیر و نهایی مناقشه فلسطین و اسرائیل در آغاز سال 2005 است* راه حلی ( برای پایان دادن به ) کشاکش اسرائیل و فلسطین بر پایه دو کشور* . این تسویه ، کشاکش میان اسرائیل و فلسطین به پایان خواهند رساند و بر بنیاد نشست مادرید ، اصل زمین در مقابل صلح* استوار خواهد بود . " ( الحیاة ، 1/5/2003 )

طرح راهنمای مسیر در سه مرحله طراحی شده است .

مرحله اول ) پایان دادن به تروریسم و خشونت ، عادی سازی زندگی فلسطینیان و تأسیس نهادهای فلسطینی تا مه 2003 .

مرحله دوم ) مرحله گذار از ژوئن 2003 تا دسامبر 2003 .

مرحله سوم ) توافق بر سر وضعیت نهایی و پایان دادن به نزاع اسرائیل و فلسطین 2004 تا2005 .

مرحله اول

در مرحله نخست تشکیلات خودگردان و رژیم صهیونیستی تعهدات متقابلی را می بایستی انجام دهند که اهم آنها عبارتست از :

• صدور بیانیه ای که در آن بدون هیچ ابهامی بر پایان یافتن خشونت و جلوگیری از تحریک و آشوب تأکید به عمل آید .
• سرکوب گروههای مبارز فلسطینی و مقابله با تروریسم .
• بازسازی سازمانهای امنیتی و ازسرگیری همکاریهای امنیتی با اسرائیل .
• تدوین قانون اساسی فلسطین .
• تعیین یک نخست وزیربا اختیارات کامل برای دوره انتقالی .
• انجام اصلاحات سیاسی و قضایی در ساختار حکومتی تشکیلات خودگردان .
• برگزاری انتخابات آزادبرای مشارکت سیاسی طیفهای مختلف .

در مقابل تعهدات فلسطینیان ، رژیم صهیونیستی نیز متعهد به انجام این اقدامات شد :

• صدور بیانیه ای مبنی بر پذیرش ایده تشکیل کشور فلسطینی و اعلام توقف فوری خشونت علیه فلسطینیان .
• متوقف ساختن هر اقدامی که منجر به بی اعتمادی یا سلب آرامش در سطح جامعه فلسطینی شود .
• از سرگیری همکاری امنیتی با سرویس های فلسطینی .
• عقب نشینی ارتش از مناطق اشغالی 28 سپتامبر 2000 و بازگرداندن اوضاع به وضعیت پیش از اشغال مذکور .
• بازگشایی مؤسسات اقتصادی فلسطینی .
• انجام اقداماتی برای بهبود زندگی ساکنان فلسطینی .
• توقف کلیه برنامه های شهرک سازی در مناطق اشغالیحتی در صورت نیاز جمعیت رو به رشد شهرک نشینان به توسعه شهرکها

مرحله دوم

در مرحله دوم ، تمام تلاشها بر استقرار یک دولت فلسطینی استوار است . در این رابطه در بند دوم طرح آمده است : " هنگامی این هدف تحقق می یابد که ملت فلسطین از رهبری برخوردار شود که دوراندیشانه علیه تروریسم دست به تلاش بزند و بخواهد و بتواند دموکراسی را براساس تسامح و آزادی روا کند . در این صورت گروه چهارجانبه نیز از این اقدامات ، حمایتی فعال خواهند کرد . فعالیت های مرحله دوم پس از عادی شدن زندگی در فلسطین ، استقرار نهادهای فلسطینی و برگزاری انتخابات و با نظر گروه چهارجانبه آغاز خواهد شد و با تشکیل یک دولت فلسطینی با مرزهای موقت پایان خواهد یافت . هدفهای اولیه این طرح ، تحکیم اهداف به دست آمده در مرحله اول است .

• کنفرانس بین المللی : این کنفرانس ، به دعوت گروه چهارجانبه و با مشورت دو طرف ، بلافاصله بعد از برگزاری موفق انتخابات در فلسطین و با هدف حمایت از احیای اقتصادی فلسطین و تحکیم دولت مستقل فلسطینی با مرزهای موقت تشکیل خواهد شد .
• این گردهمایی جامع و با هدف دستیابی به صلح کامل در خاورمیانه ( شامل اسرائیل - سوریه و اسرائیل - لبنان ) خواهد بود .
• دولتهای عربی ، روابط خود با اسرائیل را به پیش از انتفاضه بازخواهند گرداند .
• احیای تعهدات قبلی درباره منابع آب ، محیط زیست ، توسعه اقتصادی ، پناهندگان و...
• ساختار جدید دولت فلسطینی با سازمان های مطلوب فلسطینی نهایی خواهد شد .
• تقویت دفتر نخست وزیری و نیز ادامه آماده سازی سازمانهای امنیتی .
• تقویت نقش نظارتی بین المللی به وسیله گروه چهارجانبه .

مرحله سوم

مرحله سوم طرح نقشه راه از ابتدای سال 2004 شروع شده و به سال 2005 خاتمه می یابد . هدف و نتیجه نهایی این مرحله ، دستیابی به توافق بر سر راه حل دایمی و پایان بخشیدن به کشمکش اسرائیل - فلسطین است . کمیته چهارجانبه در این مرحله نیز نقش قابل توجهی را برعهده خواهد داشت . مهمترین ابزار تأثیرگذاری کمیته مذکور برگزاری دومین کنفرانس بین المللی برای برقراری مذاکرات نهایی درباره مرزها ، شهرکها ، آوارگان و قدس می باشد . در مجموع انتقال از مرحله 2 به 3 از سوی کمیته چهارگانه و براساس قضاوت همینکمیته صورت می یابد .

بازیگران فلسطینی و اسرائیلی طرح ، در این مرحله نیز با پذیرش تعهدات زیر ، حرکت به سوی مذاکرات نهایی را آغاز خواهند کرد :

• شرکت در دومین کنفرانس بین المللی ، برای انجام مذاکرات نهایی در رابطه با مرزها ، شهرکها ، آوارگان و قدس .
• تبیین وضعیت شهرکها براساس قطعنامه های 242 ، 338 و 1379 سازمان ملل .
• دستیابی به یک راه حل منصفانه ، عادلانه و واقعی در رابطه با مسأله آوارگان که دو طرف با آن موافق باشند .
• دستیابی به راه حلی در رابطه با قدس در طول مذاکرات .

کشورهای عربی نیز در سومین مرحله طرح متعهد خواهند شد که روابط عادی و کامل خود را با اسرائیل و مسأله امنیت برای تمام کشورهای منطقه را در چارچوب یک صلح عربی - اسرائیلی همه جانبه بپذیرند .