ایوبی ( آثار باقیمانده بیت المقدس از دوره - )

اولین اقدامی که سلطان صلاح الدین ایوبی ، مؤس دولت ایوبیان ، بلافاصله بعد از فتح بیت المقدس بدان مبادرت ورزید ، آن بود که اماکن اسلامی را که پیشتر تحت استیلای صلیبیان بود ، به وضع سابق بازگرداند . وی بنای محراب مسجدالاقصی را تجدید کرد ، آن را با مرمر ساخت و فتح نامه بیت المقدس ( 583 ه - /1187 م ) را بر آن نگاشت .

[[ پرونده : | دیوارهای قدس شریف ]]

[[ پرونده : | کنوز القدس/ص 101 تصویر پایین ]]

این کتیبه امروزه نیز بر بالای محراب مسجدالاقصی موجود است . سپس منبری را که به امر شهید نورالدین محمودبن زنگی در سال 564 ه - . پس از فتح بیت المقدس به ویژه برای انتقال به مسجدالاقصی ساخته شده بود ، در مسجدالاقصی قرار دارد . این منبر از چوب ساخته شده ، با عاج و آبنوس تزیین گردیده و در ساخت آن ، نهایت دقت و ظرافتی که در هنر اسلامی آن دوران معمول بوده ، به کار رفته است . این منبر در حادثه آتش سوزی مسجدالاقصی که صبح روز 21/9/1969 توسط یک صهیونیست ایجاد شد در آتش سوخت . ( نک - : مسجدالاقصی ، آتش سوزی - ) صلاح الدین ایوبی حصارهای شهر بیت المقدس و برجهای آن را نیز که از بین رفته بود ، از نو ساخت ، که هنوز هم بخش بزرگی از آن پا برجاست . علاوه بر آن ، خندقی نیز پیرامون حصار شهر ، از باب العمود تا قلعه شهر در باب الخلیل ، حفر کرد .

وی در سال 585ه - /1189 م . نیز بنای قبة الصخره را تجدید کرد و داخل آن را با تزیینات عربی طلا کاری کرد ، چنان که تا امروز این بنا باقی است . خانقاهصلاحیه را در شمال غربی کلیسای قیامت در ناحیه نصارای این شهر بنیاد گذاشت و آن را به صورت رباطی برای صوفیه درآورد و شیخ غانم بن علی را بر آن گماشت . مدرسه صلاحیه را نیز برای فقهای شافعیه در جای کلیسای معروف به کلیسای قدیسه حنة در باب الاسباط تأسیس کرد و موقوفات خوبی برای آن و نیز برای مسجدالاقصی ، از جمله در بازارهای سه گانه ای که به موازات یکدیگر واقع است و امروزه به سوق العطارین ( بازار دارو فروشها ) ، سوق اللحامین ( بازار گوشت فروشها ) ، و سوق الصباغ ( بازار زرگرها ) ، معروف است ، قرار دارد .

آثار و ابنیه زیر ، از جمله آثار بازمانده از دوره ایوبیان در بیت المقدس است :

1. الزاویة الخثنیة : نک - : خثنیه ( گوشه - )
2. ماءالعروب : که ملک عادل ابوبکر در سال 589 ه - . مسیر آن را به شهر بیت المقدس کشانید . چشمه عین العروب حدود 22 کیلومتر از جنوب بیت المقدس و نزدیکی برکه سلیمان فاصله دارد . ملک عادل ، آب انبار یا حوضی برای نگاهداری آب در سمت جنوب بیت المقدس در نزدیکیباب المتوضا ، که به باب المطهرة معروف و یکی از دروازه های غربی حرم شریف بوده است ، ایجاد کرد . مدخل قدیم این آب انبار هنوز باقی است و کتیبه ای که بربالای آن نصب است نشان می دهد که ملک عادل آن را ساخته است . ساختن این آب انبار نخستین اقدام در جهت تأمین آب آشامیدنی بیت المقدس از منابع خارج شهر در طول دوران حکومت اسلامی در این سرزمین بوده ، و نیز از شکوفایی و آبادانی و فزونی جمعیت این شهر در آن ایام حکایت دارد .
3. الجامع العمری :

نک : عمر ( جامع - )

1. المدرسة المیمونیة :

نک : میمونیه ( مدرسه - )

1. قبة المعراج :

نک : معراج ( قبه - )

1. قبة سلیمان :

نک : سلیمان ( قبه - )

1. الزاویة الجراحیة :

نک : جراحیه ( گوشه - )

1. المدرسة الناصریة :

نک : ناصریه ( مدرسه - )

1. زاویة الدرکاء :

نک : درکاء :

نک : درکاء ( گوشه - )

1. تربة الملک حسام الدین برکة خان :

نک : ملک حسام الدین برکة خان ( مقره - )

1. زاویة الهنود :

نک : هنود ( گوشه - )

1. بناهای الملک عیسی بن الملک العادل : ملک عیسی برادر سلطان صلاح الدین در دوران حکومتش بر شام آثاری در این شهر به وجود آورد . وی در سال 604 ه - . بنای قبة النحویه را برای مطالعات زبان و ادبیات عربی برپا کرد . این گنبد بنای زیبایی است که در زاویه جنوب غربی صحن قبة الصخره واقع است . وی در سال 600 ه - . نیز برجی ساخت ، که منارهمسجد جامع القلعة ، در سمت جنوب غربی بنای این قلعه در باب الخلیل ، بر آن واقع است . در سال 613 ه - . نیز آب انباری ساخت معروف به " سبیل مشعلان " ، که آب انبار ساده ای در داخل محوطه حرم و در نزدیکی پلکان زاویه شمال غربی صحن قبه الصخره است . پلکان مزبور کسانی را که از باب الناظر وارد می شوند به این آب انبار می رساند . در سال 614 ه . نیز مدرسه ای برای پیروان مذهب حنفی ساخت که به " مدرسة المعظمیه " معروف است . این مدرسه در مقابل باب شرف الانبیاء که امروزه به " باب الملک فیصل " معروف است و یکی از دروازه های شمالی حرم می باشد ، واقع است . بنای این دروازه و رواقی که از آن به طرف مغرب امتداد دارد ، در سال 610 ه - ، و در دوران حکومت الملک المعظم ابی العزائم عیسی بن ابی بکربن ایوب بازسازی شده است .

مأخذ :

1. اسعدی ، مرتضی : بیت المقدس ، بنیاد دائرة المعارف اسلامی تهران ، 1367 .