قدس ( دانشگاه - )
محتویات
مقدمه :
دانشگاه قدس یکی از آخرین دانشگاههای فلسطینی است که برای جوابگویی به نیازهای علمی جامعه فلسطین تأسیس شد و به سرعت رشد یافت . این دانشگاه به دلیل قرار گرفتن در قدس شرقی ، پراکنده بودن دانشکده ها ، اقدامات اسرائیل علیه فعالیتهای آموزشی آن و دارا بودن رئیس جنجال برانگیزی مانند سری نصیبه ، جزء دانشگاههای خبرساز فلسطین به شمار می رود .
الف - تاریخچه :
ایده تأسیس دانشگاهی در قدس برای اولین بار در سال 1931 مطرح شد که البته تحقق نیافت ، در دهه 1950 نیز دولت اردن در پی اجرای این طرح بود که به
نتیجه نرسید . طی دهه های 1970 و 1980 ، کالج ها و مراکز آموزشی مختلفی در بیت المقدس و حوالی آن پدید آمدند ، همانند کالج پزشکی و تکنولوژی در البیره . کالج زنان هند الحسینی ، مرکز باستان شناسی اسلامی و... که همگی آنها به طور مستقل فعالیت می کردند .
در سال 1984 کمیته مشترکی از هیأت امنای تمامی این کالج ها و مراکز آموزشی ایجاد شد که زمینه ساز تأسیس دانشگاه قدس بود . بالأخره در سال 1995 اساسنامه دانشگاه قدس به تصویب رسید و کلیه این کالج ها و مراکز به طور رسمی ادغام شدند و دانشگاه قدس متولد شد و به تدریج دانشکده ها و مراکز علمی جدیدی نیز به آن اضافه شد .
دانشکده ها و بخشهای این دانشگاه به طور متمرکز در یک نقطه جغرافیایی قرار نداشته و در نقاط مختلف پراکنده اند . دفاتر اداری دانشگاه در کنار دیوارهای قدیمی شهر قدس قرار دارند . بزرگترین مجموعه آموزشی این دانشگاه در ابودیس بوده و بقیه در البیره ، رام الله و شیخ جراه و... قرار گرفته اند . همچنین مسئولان دانشگاه برای تحصیل فلسطینیان ساکن سایر کشورها شعبه هایی از این دانشگاه را در امارات ، اردن و عربستان ایجاد کرده اند .
ب - ساختار اداری :
ساختار اداری دانشگاه قدس شامل ریاست دانشگاه ، هیأت امناء ، شورای دانشگاه ، شورای دانشکده ، شورای مطالعات فارغ التحصیلان ، شورای آکادمیک و انجمن شوراها می باشد .
- ریاست دانشگاه قدس بر عهده سری نصیبه است که هیأت امناء بر عملکرد وی نظارت می کند .
- هیأت امناء : بالاترین نهاد در دانشگاه قدس ، هیأت امناء است . این هیأت ، رئیس دانشگاه ، معاونان او و رؤسای دانشکده ها را منصوب و بر سایر انتصابات در دانشگاه نظارت می کند . هیأت امناء درباره تمامی قوانین آموزشی و اداری تصمیم گیری ، منابع مالی را کنترل و بودجه سالانه که از طرف شورای دانشگاه پیشنهاد می شود را تصویب می کند .
رئیس هیأت امناء در حال حاضر منیب مصری است که از سال 2001 تاکنون عهده دار این مسئولیت است ، برخی دیگر از اعضاء این هیأت عبارتند از : محمد نشاشیبی ،
دکتر انیس محمد الکک ، عیسی خاطر ، دکتر سمیر شهاده ، غازی حنانیه و جمیل عبدا... ناصر .
- شورای دانشگاه : این شورا سیاستهای کلی دانشگاه را بررسی و به هیأت امناء پیشنهاد می دهد و بر روند آموزشی دانشگاه نظارت کرده و طرحها و پیشنهادهای شوراهای دانشکده ها را مورد بررسی قرار می دهد و همچنین بودجه سالانه و تعداد ظرفیت پذیرش دانشجویان را برای تصویب ، به هیأت امناء ارائه می دهد . اعضاء شورای دانشگاه عبارتند از : رئیس دانشگاه ، معاونان ، رؤسای دانشکده ها و نمایندگان دانشجویان .
- شورای دانشکده : این شورا برنامه آموزشی و برنامه های تحقیقاتی را بررسی کرده و نیز بودجه سالانه دانشکده را به شورای دانشگاه پیشنهاد می دهد .
- شورای مطالعات فارغ التحصیلان
- شورای آکادمیک
- انجمن شوراها : این انجمن سیاستهای کلان در جهت توسعه دانشگاه را بررسی کرده و موضوعات مطروحه را به شورای دانشگاه پیشنهاد می دهد .
انجمن شوراها از ترکیب اعضاء شورای دانشگاه ، اعضاء شوراهای دانشکده ها ، شورای مطالعات فارغ التحصیلان ، شورای آکادمیک ، مدیران اجرایی دانشگاه ، مسئولان مؤسسات و مراکز علمی وابسته به دانشگاه و مسئولان پروژه های تحقیقاتی تشکیل شده است .
ج - ساختار آموزشی :
دانشگاه قدس در سال 2006 ، پنج هزار و دویست و پنجاه دانشجو داشت . زبان آموزشی در این دانشگاه ، انگلیسی و عربی است .
1 - دانشکده ها :
دانشگاه قدس دارای 12 دانشکده است که رشته های مختلفی را ارائه می دهند . این دانشکده ها عبارتند از : دانشکده دعوه و اصول دین ، دانشکده حقوق ( ابتدا مدرسه حقوق بود که در سال 1996 به دانشکده حقوق تغییر نام یافت ) ، دانشکده پزشکی ، دانشکده دندانپزشکی ، مدرسه بهداشت عمومی ( که به وضعیت بهداشت در مراکز عمومی می پردازد ) ، دانشکده مهندسی ، دانشکده علم و تکنولوژی ، دانشکده تکنولوژی اطلاعات ، دانشکده امور
بهداشتی ، دانشکده داروسازی ، دانشکده هنر ( در سال 1982 تأسیس شد ) ، دانشکده اقتصاد و بازرگانی .
2 - مراکز و مؤسسات علمی وابسته :
تعداد 22 مؤسسه و مراکز علمی و تحقیقاتی به دانشگاه قدس وابسته بوده و با آن همکاری می کنند . برخی از آنها به موضوعات سیاسی و بقیه به مسائل تخصصی می پردازند که مهمترین آنها عبارتند از :
- موسسه مطالعات آمریکا : رئیس آن پروفسور دجانی است که مسائل مختلف مربوط به آمریکا مانند تاریخ ، سیاست ، فرهنگ ، سازمانها و... را مورد بررسی قرار می دهد .
- مرکز امور زندانیان سیاسی ابوجهاد : این مرکز در سال 1999 با هدف ثبت خاطرات ، آثار و اسناد مربوط به زندانیان فلسطینی تأسیس شد . این مرکز با جمع آوری آثار و اطلاعات درباره تمامی زندانیان سیاسی فلسطین ، مجموعه ای بزرگ از نامه ها ، آثار ادبی و اسناد سیاسی را گردآوری کرده و در نظر دارد موزه ای را نیز برای نمایش این آثار ایجاد کند .
" فاحد ابوالحاج " که قبلاً خود زندانی سیاسی بوده است ، ریاست این مرکز را عهده دار است . این مرکز به یاد ابوجهاد از رهبران ارشد فتح که توسط نیروهای اسرائیلی ترور شد نامگذاری شده است . به ادعای مسئولان این مرکز ، مؤسسه مذکور در نوع خود اولین مؤسسه ای است که به تحقیق در مورد زندانیان سیاسی از سال 1967 به بعد می پردازد .
- مرکز مطالعات صلح و دمکراسی عصام صرطاوی : این مرکز برای گرامیداشت نام عصام صرطاوی پزشک فعال در زمینه صلح اسرائیلی - فلسطینی که در سال 1983 در لیسبون پرتغال ترور شد نامگذاری شده است . بنیانگذار این مرکز سری نصیبه رئیس دانشگاه است . این مرکز مسائل مربوط به دمکراسی و صلح و راههای دستیابی به آنها را بررسی می کند .
- مرکز قوانین انسانی و حقوق بشر : دانشگاه قدس در نظر دارد این مرکز را در سال 2006 راه اندازی کند .
- مرکز مطالعات اسلامی : این مرکز تحقیقاتی بر مسائل مذهبی و انتشار آنها متمرکز است .
- تعدادی دیگر از مؤسسات و مراکز علمی وابسته
عبارتند از : مرکز مطالعات قدس ، مرکز تحقیقات پزشکی ، مؤسسه مطالعات اقتصادی و تجاری ، مرکز تحلیل شیمیایی و بیولوژیک ، مؤسسه باستان شناسی ، مؤسسه کودک ، مرکز مطالعات زنان ، مرکز پزشکی قانونی و...
د - فعالیتهای سیاسی در دانشگاه :
1 - مخالفت با رئیس دانشگاه :
سری نصیبه رئیس دانشگاه قدس بارها به خاطر مواضع سیاسی سازش طلبانه اش ، با انتقاد دانشجویان و گروههای فلسطینی مواجه شده است . وی در سال 1987 ، پیشنهاد به رسمیت شناختن اسرائیل را داد که با انتقادات زیادی مواجه شد ، نصیبه پس از انتخاب شدن به عنوان رئیس دانشگاه قدس نیز بر مواضع خود پافشاری و از برخی اصول فلسطینیان نظیر بازگشت آوارگان عدول کرده که با واکنش فلسطینیان مواجه شده است .
در 22 می 2005 ، نصیبه در یک اقدام جنجال برانگیز ، توافقنامه همکاری با دانشگاه عبری اورشلیم را امضاء کرد که انتقادات گسترده ای نسبت به آن صورت گرفت . این اقدام نصیبه ، در زمانی صورت گرفت که " اتحادیه دانشگاههای انگلیس " به دلیل حمایت دانشگاههای اسرائیل از اقدامات نژادپرستانه تل آویو ، این دانشگاهها را تحریم کرده بود و نصیبه پس از امضای توافقنامه همکاری ، از تحریم دانشگاههای اسرائیل انتقاد کرد و خواهان لغو آن شد . پس از این اقدام نصیبه ، مجامع دانشگاهی فلسطینی در اعتراض به این حرکت ، خواستار برکناری نصیبه شدند .
دانشجویان در پی اقدامات نصیبه ، بارها از ورود وی به محوطه دانشگاه قدس که ریاست آن را عهده دار است ، جلوگیری و کلاسهای درس خود را تعطیل کردند ، در دانشگاه النجاح نیز دانشجویان با تخم مرغ و گوجه فرنگی از وی استقبال کردند .
اتحادیه استادان و کارشناسان دانشگاههای فلسطینی نیز اقدام نصیبه در امضای توافقنامه همکاری با دانشگاه عبری اورشلیم را محکوم کردند . همچنین گردانهای شهدای الاقصی وابسته به جنبش فتح نیز با صدور بیانیه ای وی را به مزدوری متهم کرد .
2 - فعالیتهای دانشجویی :
دانشگاه قدس نیز همانند سایر دانشگاههای فلسطینی
تحت تأثیر شرایط متأثر از درگیری فلسطینیان با اسرائیل و منازعات داخلی گروههای فلسطینی است . با گسترش دامنه انتفاضه و شدت یافتن اعتراضات مردمی ، دانشجویان این دانشگاه نیز با انجام تظاهرات ، به اقدامات اسرائیل اعتراض کردند که با واکنش نیروهای اسرائیلی مواجه و برخی نیز دستگیر می شدند .
اختلافات و رقابت گروههای فلسطینی ، به داخل دانشگاه قدس نیز کشیده شد و حامیان دانشجویی آنها شورای دانشجویی دانشگاه را محل زورآزمایی خود قرار دادند . در انتخابات شورای دانشجویی که در سال 2005 انجام شد ، طرفداران فتح 26 کرسی و حامیان حماس 23 کرسی را کسب کردند . در حال حاضر ، " انجمن اسلامی " که شاخه دانشجویی جنبش حماس است ، در این دانشگاه به شدت مشغول فعالیت است و به جذب دانشجویان می پردازد .
گروه حماس دارای جایگاهی ویژه در دانشگاه قدس است به گونه ای که تعدادی از رهبرانش از این دانشگاه برخاسته اند مانند شیخ حسن یوسف ، ( از رهبران ارشد حماس در کرانه باختری ) دکتر خالد علوان ( از رهبران حماس و استاد حقوق اسلامی دانشگاههای فلسطین ) ، محمد ابوهنود ( در نوامبر 2001 ترور شد ) ، شیخ جمال الطویل ( از رهبران حماس در رام ا... ) ، دکتر ابراهیم ابوسالم ( از رهبران حماس در رام ا... ) .
ه - اسرائیل و دانشگاه قدس :
دانشگاه قدس به دلیل واقع شدن در قدس شرقی با مشکلات زیادی مواجه است و اسرائیل به بهانه های مختلف در راه فعالیتهایش کارشکنی می کند .
نیروهای اسرائیلی بارها به دفاتر دانشگاه حمله ، مدارکشان را توقیف و حتی آنها را تعطیل کرده اند . در یکی از حملات نیروهای اسرائیل به دفتر اداری این دانشگاه مدارکی پیدا شد که نشان می داد ، دانشگاه قدس با دانشگاه تهران همکاری فرهنگی دارد که این مسأله بهانه ای شد که اسرائیل دفاتر این دانشگاه را به دلیل فعالیتهای غیرقانونی تعطیل کند . در واکنش به این اقدام اسرائیل ، دکتر سری نصیبه رئیس دانشگاه قدس اظهار داشت که همکاری این دانشگاه با دانشگاه تهران صرفا در اعطاء بورسیه تحصیلی به دو تن از دانشجویان این دانشگاه از طرف دانشگاه تهران
خلاصه می شود .
ساخت دیوار حائل در کرانه باختری اثرات نامطلوبی را بر این دانشگاه داشته است . به طوری که اسرائیل حدود 200 دونم ( جریب ) زمین شعبه این دانشگاه در ابودیس را برای ساخت دیوار حائل مصادره کرد . در طرح اسرائیل ، دیوار حائل با گذشتن از میان این دانشگاه آن را نصف می کند .
مقامات دانشگاه قدس به اسرائیل پیشنهاد داده بودند که دیوار حائل از سمت غربی دانشگاه بگذرد به طوری که دیوار غربی دانشگاه با دیوار حائل منطبق شود ولی تل آویو آن را رد کرد .
همچنین به دلیل واقع شدن این دانشگاه در قدس شرقی و ادعای اسرائیل بر تسلط کامل بر این منطقه ، تل آویو سعی می کند تا این دانشگاه را به پذیرش قوانین و احکام قضایی خود مجبور کند که در برخی موارد با استناد به احکام قضایی ، نیروهای اسرائیلی این دانشگاه را تعطیل کرده اند .
دانشجویان این دانشگاه نیز برای تحصیل و حضور در سر کلاسهای درس خود با مشکلات زیادی مواجهند . در کرانه باختری و مخصوصا قدس ایست بازرسی های متعددی توسط اسرائیل ایجاد شده که در برخی موارد روزهای متوالی بسته می شوند و اثرات نامطلوبی را بر دانشجویان بر جای می گذارند به طوری که در بهترین وضعیت حدود 25 تا 30 درصد دانشجویان شرایط حضور در کلاسهای درس را نمی یابند و در شرایط نامطلوب - - که سربازان اسرائیلی سخت گیری می کنند - - نزدیک به 500 درصد دانشجویان به کلاسهای درس خود نمی رسند و در برخی روزها نیز کلاس های درس به طور کامل تعطیل می شوند .
بخشهایی از دانشگاه مانند دانشکده هنر که در داخل قدس شرقی قرار دارند با مشکلات بیشتری نسبت به بقیه مواجهند و در برخی موارد به دلیل کارشکنی های اسرائیل و ممانعت از تشکیل کلاسها ، مسئولان دانشگاه مجبور می شوند که کلاسهای درس آنها را در سایر بخشهای دانشگاه از جمله در ابودیس برگزار کنند .
همچنین نیروهای اسرائیلی بارها به دانشگاه قدس حمله کرده و ضمن وارد کردن خسارت ، دانشجویان را نیز بازداشت کرده اند .
مآخذ :
- بولتن رویداد و گزارش ( فلسطین ) ، مؤسسه ندا ، 25/8/1384 ، شماره 30 ؛ 13/2/1385 ، ماره 51 ؛ 25/3/1384 ، شماره 8 .
- www. palestine-persian.info/gozaresh/1384/gozaresh 27.html
- www. intelligence.org/il/Eng/sib/mpa-11-03/alein-1203-c.htm
- www.miftah.org/printer Fcfm?cocid=2381
- www. alquds.edu/gen-info/index. php? page=verview
