درویش ، محمد اسحاق ( 1896 - 1974 )
یکی از نخستین شخصیتهای پیشگام فلسطین و برادرزاده محمد امین حسینی مفتی فلسطینی می باشد . در بیت المقدس دیده به جهان گشود و بعد از گذراندن تحصیلات ابتدائی و متوسطه خود در زادگاه خویش ، به بیروت عزیمت نمود ، و بخشی از تحصیلات عالیه خود را در آنجا فراگرفت . در طی جنگ جهانی اول به عنوان افسر احتیاط فارغ التحصیل و به خدمت ارتش عثمانی درآمد . بعد از خاتمه جنگ به فلسطین بازگشت و در مراحل مختلف جنبش ملی سرگرم فعالیت شد و در تاسیس دانشکده باغ معارف ملی و باشگاه عربی بیت المقدس شرکت نمود . فعالیت این باشگاه در سال 1920 به اوج خود رسید و محمد اسحاق درویش با انجام تلاشهای چشمگیر جزو یکی از بارزترین نیروهای فعال این باشگاه گردید .
وی در چند کنفرانس ملی ، عربی ، اسلامی و کمیته های اجرائی آن شرکت کرد و از جمله افرادی بود که برای تشکیل سومین کنفرانس عربی فلسطین به فعالیت پرداختند ( حیفا ، 13 - 19/12/1920 ) . او همچنین در پنجمین و هفتمین کنفرانس عربی که به ترتیب در سالهای 1922 و 1928 تشکیل گردید ، و در کنفرانس اسلامی برای دفاع از مسجد اقصی و اماکن مقدس ( نک : کنفرانس بزرگ اسلامی ) و در کنفرانس تسلیح ( نک : نابلس ، کنفرانس 1931 ) که با حضور هیأتهائی از تمامی نقاط فلسطین برگزار گردید ، و همچنین در کنفرانس ملی عرب که به تاریخ 13/12/1931 در بیت المقدس و در منزل عبدالهادی عونی تشکیل شد ( بعدها این منزل کانون شکل گیری حزب استقلال گردید ) شرکت نمود . و در جلسه کمیته اجرائی نیز که به تاریخ 24/2/1933 جهت بررسی مسأله مهاجرت یهودیان و فروش زمینها برگزار گردید ، حضور یافت . در این جلسه سیاست " عدم همکاری " با مقامات حکومت قیمومیت بریتانیا تا زمان تصویب قانون منع فروش زمینهای عربی به یهودیان و بسته شدن دروازه کشور به روی مهاجرین یهودی ، اعلام گردید .
علاوه بر این محمداسحاق درویش در کمیته اجرائی حزب عربی فلسطینی 1935 که به ریاست جمال حسینی تاسیس شد و در کنفرانس ملی عرب که در 1937 در بلودان تشکیل گردید ( نک : بلودان کنفرانس 1937 ) عضویت داشت .
وی همچنین در انقلاب 1936 - 1939 شرکت نمود و در اوایل تعقیب انقلابیون توسط مقامات قیمومیت ، به همراه امین حسینی فلسطین را به مقصد بیروت و سپس دمشق و بغداد ترک کرد و بعد از شکست جنبش رشید عالی گیلانی به همراه مفتی و دیگر شخصیتهای ملی رهسپار اروپا گردید و مفتی را در طول مدت اقامتش در این کشور همراهی نمود . سپس هر دو به اتفاق یکدیگر قبل از پایان جنگ جهانی دوم با هواپیما از آلمان به سویس پرواز نموده و از طریق زمینی به فرانسه عزیمت کردند و اندکی بعد راهی قاهره شدند .
او در سال 1946 به عنوان عضو هیأت عالی عربی فلسطین انتخاب گردید و مفتی را هنگام عزیمت وی از قاهره به لبنان در اوایل دهده شصت همراهی نمود ، و مدتی را در بیروت و در کنار او باقی ماند سپس به بیت المقدس مراجعت کرد و آخرین سالهای عمر خود را در آن جا سپری نمود .
مآخذ :
- دباغ ، مصطفی مراد : بلادنا فلسطین ، ج 1 ، ق 2 ، بیروت 1976 .
- الحوت ، بیان نویهض : القیادات و المؤسات السیاسیة فی فلسطین ( 1917 - 1948 ) ، بیروت 1981 .
