حسن بن عبدالصمد ( 420 - 482ه - ) ( 1029 - 1089م )
ابن عبدالصمد ، حسن ( 420 - 482ق/1029 - 1089م ) که به نام ابن ابی الشخباء عسقلانی شناخته می شود . شاعر ، نویسنده و ادیب بود . وی در عسقلان می زیسته ، زادگاه و درس خواندن او شناخته شده نیست ، اما از آثار و اخبار مربوط به او چنین برمی آید که در حدود سال 420ق/1029م متولد شده و در دستگاه فاطمیان در مصر به کار مشغول بوده است . عسقلان مستحکم ترین دژ فاطمیان در جنوب شام در برابر دشمن و مهم ترین بندر بازرگانی و نظامی و عمده ترین راه نقل و انتقال میان شام و مصر بود . ابن ابی الشخباء تقریبا تا پایان دوران مستنصر فاطمی می زیسته است . این خلیفه در سراسر تاریخ اسلام طولانی ترین دوران خلافت را داشت ، یعنی مدت شصت سال حکمرانی کرد ( 427 - 487ق/1035 - 1093م ) و در دوران وی ، مصر شاهد گسترده ترین عظمت و بحرانی ترین ناآرامیها بوده است . ابن ابی الشخباء در این دوران ظاهرا از منشیان بلندپایه بوده ، لقب " مجید ذی الفصیلتین " را داشته و به نظر می رسد که بلاغت وی در نگارش ، مرتبه ای بلند و شهرتی عظیم برای او فراهم آورده و به همین سبب ، نامه های وی در مجموعه ای که به نام او شهرت یافت ، گرد آورده شده است . این مجموعه در میان نویسندگان دست به دست می گشت و منشیان ، شیوه نگارش او را الگوی خویش می ساختند و متن بسیاری از نوشته هایش را به خاطر می سپردند . گفته اند که قاضی فاضل عسقلانی نیز از این مجموعه استفاده کرده و بدان پایبند بوده و به همین سبب به صورت یکی از بزرگان نثر عربی درآمده است . در میان آن نامه ها ، تعدادی رسائل اخوانی و نیز برخی از نامه ها که در طول کار دولتی خود نگاشته ، وجود دارد . از جمله ، نامه های وی به بساسیری ، انقلابی فاطمی که خلافت بغداد را برای مدت ده ماه از میان برداشت ( 450ق/1058م ) تبریک او به وزیر مراکشی به خاطر یکی از پیروزیهایش در سال 453ق/1061م و نامه تهنیتش به مستنصر به خاطر غلبه بر اتسربن اوق خوارزمی که کوشید خلافت فاطمیان در مصر را از میان بردارد و در سال 469ق/1076م در نزدیکی قاهره شکست خورد . علی رغم اینکه بازمانده های نوشته های ابن عبدالصمد ، اخلاص او نسبت به فاطمیان را نشان می دهد ، وی سرانجام در زندان آنها به قتل رسید . همچنین گفته اند که او در " خزانة النبود " که زندان فاطمیان بود ، درگذشته است .
مآخذ :
- حموی ، یاقوت : معجم الادباء ، ج 6 ، قاهره 1938 .
- ابن بسام : الذخیرة ، ق 4 ، قاهره ، 1939 .
- ابن خلکان : وفیات الاعیان و ابناء ابناء الزمان ، قاهره 1948 .
- اصفهانی ، عماد : فریدة القصر ، قسم العسسقلانیین ، دمشق 1955 .
