بخشنامه سر فرماندهی ارتش انگلیس به افسران تحت فرمانش در فلسطین

درباره مسأله ژنرال " گان گرو " ( قائم مقام ژنرال آلنبی در سر فرماندهی ارتش انگلیس در قاهره ) به افسران تحت فرمانش در فلسطین ، که خشم صهیونیستها را به دنبال داشت ، باید توضیح داد که نسخه ای از این بخش نامه توسط " هربرت ساموئل " ( فرماندار کل فلسطین ) بدون هیچ گونه اظهار نظر برای وزارت مستعمرات انگلیس ارسال شده بود و مفاد آن علاوه بر ناراحتی صهیونیستها ، عکس العملهای شدیدی در میان مقامات وزارت مستعمرات نیز به وجود آورد . در آن قسمت از بخشنامه مذکور ، که با مسائل مربوط به صهیونیسم ارتباط پیدا می کرد ، چنین آمده بود :

1. اینطور به نظر می رسد که بهتر است خطوط کلی سیاست دولت اعلیحضرت در فلسطین ، برای پرسنل نظامی انگلیسی مستقر در پادگانهای فلسطین تشریح گردد تا در مواقعی که برای حمایت از حکومت غیرنظامی فلسطین فراخوانده می شوند ، بدانند مجری چه نوع سیاستی هستند .
2. در حالی که لزوم برکناری قوای نظامی از مسایل سیاسی رسما مورد تأیید می باشد ولی استثنا در مورد ایرلند و فلسطین مشاهده شده که به خاطر هواداری نیروهای نظامی از یکی از طرفین درگیر مسایل و مشکلات خاصی به وجود آمده است .
3. در مورد فلسطین ، آشکارا ملاحظه شده که نیروهای نظامی ما بیشتر به سوی اعراب گرایش دارند و همانند دیگر ناظران بی طرف ، افراد ما نیز اعراب را قربانیان سیاست غیرعادلانه ای می دانند که از سوی دولت بریتانیا بر آنها تحمیل شده است .
4. سیاست دولت بریتانیا گرچه بر پایه اعلامیه بالفور قرار دارد ، ولی بیشتر مبتنی بر تفسیرهایی از آن است که در نطق 4 ژوئن فرماندار کل و نطق روز 14 ژوئن آقای چرچیل ارایه شده است .
5. صرف نظر از عقیده طبقات گوناگون درباره عادلانه و یا غیرعادلانه بودن سیاست دولت ، مسأله اساسی برای کسانی که در کاربرد این سیاست مسؤولیتی به عهده دارند ، صرفا جلب توجه عامه به نیت خیرخواهانه خود و آشکار ساختن این حقیقت است که هرگز از سیاستی که منتهی به اعمال فشار و خفقان بر سکنه عرب فلسطین شود ، حمایت نخواهند کرد .
6. دولت بریتانیا هرگز حامی سیاست سلطه جویانه صهیونیستهای افراطی - که قصد دارند با یهودی کردن فلسطین ، اعراب را به صورت تابع محض خود درآورند - نخواهد بود...

بخشنامه ژنرال " کان گرو " واکنشهای فراوانی در میان مقامات وزارت مستعمرات به وجود آورد ، که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد :

... گرچه جملات به کار رفته در این نامه بیانگر خواسته های ما نیست ولی به نظر می رسد که موضع گیری آن در جهت صحیحی می باشد . با این حال بهتر است مطالب آن نادیده گرفته شود . شخصا این بخشنامه را سندی بسیار موذیانه و خطرناک می دانم و معتقدم که مفاد آن به جای تفهیم سیاست مادر فلسطین بیانگر نظراتی غیر واقعی از سوی نویسنده بوده ، نتیجه ای هم جز تحریک سربازان مان در فلسطین علیه صهیونیستها به بار نخواهد آورد .

... قصد من این است که یک نسخه از بخشنامه را برای مقامات وزارت جنگ ارسال دارم . ضمنا تأکید می کنم که آقای چرچیل با توجه دقیق به لحن به کار رفته در این بخشنامه ، از وزارت جنگ سؤل کند آیا مطالب آن با کسب موافقت از " شورای فرماندهی ارتش " نوشته شده است یا نه ؟ " ریچارد مایزتس هاگن " اول دسامبر 1921 .

... متن این بخشنامه باید حتما به نظر آقای وزیر مستعمرات برسد . عقیده من هم درباره مطالبش این است که گرچه بعضی نکات آن در حقیقت بیانگر خواسته های ماست ، ولی ضمنا باید توجه داشت که هر کس این بخشنامه را بخواند مطمئنا احساس خواهد کرد مطالب آن از سوی یک ضد صهیونیست برای راهنمایی عناصر ضدصهیونیست نوشته شده است .

گرچه حداقل مزیتش هم این است که بر لزوم اطاعت و فرمانبرداری افسران از سیاست دولت اعلیحضرت تأکید دارد ، و از این نظر باید به آن بها داد ،... " جان شاک برگ " اول دسامبر 1921 .

آقای وزیر مستعمرات :

شما باید حتما بخشنامه ضمیمه را که از سوی مرکز سر فرماندهی در قاهره خطاب به نیروهای مستقر در فلسطین صادر شده مطالعه کنید . چون به عقیده من این بخشنامه در لفافه دستورات رسمی ، هدفی جز آن ندارد که نیروهای نظامی مان در فلسطین را علیه سیاست صهیونیستی دولت اعلیحضرت تحریک کند .

به نظر من در وهله اول بهتر است از وزارت جنگ رسما بخواهیم تا معلوم کنند که آیا صدور این بخشنامه با اطلاع و نظر شورای فرماندهی ارتش بوده است یا نه ؟ و علاوه بر آن مسأله مهم توجه داشته باشد که آقای فرماندار کل ، این بخشنامه را بدون هر گونه اظهار نظری برایمان فرستاده است . " جیمز مسترتون - اسمیت " ( معاون وزارت مستعمرات ) ، 8 دسامبر 1921

چرچیل ( وزیر مستعمرات ) در پاسخ یادداشت معاون وزارتخانه نوشت :

. . هیچ اقدامی لازم نیست . چون قصد دارم این مسأله را در این جلسه کابینه که به بحث پیرامون فلسطین اختصاص دارد ، مطرح کنم... " وینستون چرچیل " 9 دسامبر 1921 . این در حالی بود که اصولاً چرچیل قبل از آگاهی به مفاد بخشنامه ژنرال " کان گرو " هم تصمیم داشت اقداماتی برای جلوگیری از اعمال نظر مقامات ارتشی در امور فلسطین ، به اجرا بگذارد . چون ویطی تلگرامی در تاریخ 12 نوامبر 1921 به هربرت ساموئل نوشته بود :

قصد دارم به زودی از کابینه بخواهم تا امر کنترل قوای نظامی در فلسطین را نیز همچون رویه ای که در عراق اجرا می شود ، به عهده وزارت مستعمرات قرار دهد .

متعاقب این اقدام نیز چون فرماندهی قوای موجود در فلسطین از مرکز مصر جدا خواهد شد ، لذا از سوی وزارت مستعمرات شخصی را به فرماندهی قوای مستقر در فلسطین منصوب خواهیم کرد که هوادار سیاست جاری ما در فلسطین باشد... ( سند شماره 7/733 ) .

پس از آن نیز ، چرچیل همان گونه که به معاون وزارت مستعمرات قول داده بود - یادداشتی به شرح زیر تسلیم کابینه دولت انگلیس کرد :

از اعضای کابینه درخواست دارم تا امور مربوط به کنترل نظامی فلسطین را همانند آنچه در عراق به اجرا درآمده - از مرکز فرماندهی قاهره ، به وزارت مستعمرات انتقال دهند . ضمنا پیشنهاد می کنم تمام نفرات نظامی انگلیسی از فلسطین فراخوانده شوند تا به جای آنها قوای مشروحه زیر ، به اضافه یک نیروی کمک خدماتی ، در فلسطین استقرار یابند : یک اسکادران هواپیما ، دو گروهان زره پوش ، دو گردان توپخانه هندی ، یک هنگ سواره نظام هندی و یک دسته آتشبار هندی . علاوه بر اینها ، یک نیروی ژاندارمری متشکل از نفرات انگلیسی ( حدود 700 نفر ) مورد نیاز است . این نیرو که تحت فرمان حکومت فلسطین قرار خواهد داشت ، پس از تجدید سازمان باشگاههای ژاندارمری محلی ، با استفاده از نفرات آنها به انجام وظیفه خواهد پرداخت... ( سند شماره 131/24 ) .

مأخذ :

1. اینگرامز ، دورین : گزیده اسناد محرمانه وزارت خارجه انگلیس ، حسین ابوترابیان ، انتشارات اطلاعات ، 1366 .