ابل‌الزیت
نام چندین محل است که یکی از این محل‌ها در فلسطین می‌باشد . و غزوه‌ای به آن منسوب است که بنا به گفتۀ مورخ " واقدی " ، پنجمین غزوه پس از ظهور اسلام است . این غزوه‌ها عبارتند از " دومة الجندل " ، " مؤته " ، " تبوک " ، " یبنی " و سرانجام " آبل‌الزیت " که با غزوۀ " مؤته " در سال 8ق/629م ارتباط دارد ، زیرا در مؤته سه تن از بزرگان صحابه به شهادت رسیدند و در پی آن ، هنگامی که مسلمانان از نابرابری نیرویشان با نیروی دشمن اطلاع یافتند ، عقب‌نشینی کردند . از این رو ، پیامبر ( ص ) آخرین سریه خود را آماده ساخت و اسامة بن زید را که پدر او از فرماندهان شهید در مؤته بود به امیری آن گماشت و از او خواست برای انت قام از قاتلان پدرش به آبل‌الزیت برود و دشمنان اسلام را سرکوب کند . پیامبر ، با آنکه اسامه برده‌ای سیاه از مادری حبشی بود ، پدر خواندۀ او بود و مادر او را آزاد کرده بود . در جنگ احد ، اسامه به پیامبر پیوسته بود ، اما به سبب خردسالی او ، پیامبر او را بازگردانده بود .
پس از فتح مکه اسامه همراه با پیامبر به کعبه پا نهاد . او محبوب‌ترین مردمان نزد او بود ، تا آنجا که به لقب " حب " ابن حب رسول الله " معروف شد . هنگامی که برخی مغرضان با توجه به جوان بودن اسامه ، بر انتخاب او به امیری سریه خرده گرفتند ، پیامبر در واپسین بیماری خود ، در حالی که از درد صداع سربندی بر سر بسته بود بیرون آمد و سه بار به آنان گفت : " حکم اسامه را در این سریه اجرا کنید . " پیامبر خانظران ساخت که اسامه ، همانند پدرش شایستۀ امری است ، شجاعت پدر او ر جنگ حنین قابل تقدیر است . آنگاه وی را با سه هزار سرباز که هقتصد تن از آنان از مهاجران و انصار بودند همراه کرد و دست او را فشرد و برای او دعا کرد . اسامه ، در شمال مدینه ، در ناحیۀ " جرف " اردو زد . ولی با مرگ ناگهانی پیامبر به مدینه بازگشت و سپاه را در نزدیکی خانۀ پیامبر متوقف ساخت .
هنگامی که ابوبکر به خلافت رسید ، بار دیگر سپاه به خانۀ اسامه بازگردانده شد تا برای اجرای خواستۀ پیامبر به همان مقصد حرکت کند . ابوبکر با پای پیاده به بدرقۀ او رفت . در حالی که اسامه سوار بر اسب پدرش " سبحه " بود . ابوبکر به او توصیه‌ها کرد و پند داد و مأموریت او را چنان تعیین کرد که از درگیری با رومیان بپرهیزد و نفوذ اسلام را در شمال حجاز بتا حوزۀ قبایل " قضاعه " و چند قبیلۀ یهودی گسترش دهد . اسامه ، حمله را از " وادی‌القری " که خارج از قلمرو حجاز و در راه شام واقع است آغاز کرد و به روستاها و مزارع وسیعی چون " ذی‌المروه " یورش برد و به " سراة " در بیابان مرزی " بلقاء " در شرق اردن رسید و " داروم " را که شهرکی در نزدیکی " غره " بود مورد حمله قرار داد . سپس بر بنی‌الضبیب از قبیلۀ جذام و بنی صلیل از قبیلۀ لخم حمله برد تا به " حمقتین " و " آبل‌الزیت " رسید و توانست در سال 11ق/632م قاتل پدر خویش را به قتل رساند . اسامه به مدت چهل روز - و گویا هفتاد روز - در این نواحی به جنگ مشغول بود ، تا اینکه سپاه فتح به شام رسید و او با سریه خود به مدینه بازگشت . ابوبکر ، همراه با اهالی مدینه به استقبال آنان رفت . پیشاپیش ، بیرق را بریدة بن حصیب که خود از بزرگان صحابه بود به دست گرفته بود . اسامه وارد مسجد رسول شد و دو رکعت نماز گزارد .
گسیل سریة اسامه به آبل‌الزیت ، از سودمندترین اقدامات برای مسلمانان بود . زیرا زمینه را برای فتح شام فراهم ساخت . تا آنجا که هرقل ، هنگامی که در حمص بود و از آنچه اسامه کرده بود اطلاع یافت ، گروهی از سپاهیان را اعزام داشت تا دست اینان را که در مرزهای سرزمین روم تاخت و تاز می‌کردند ، کوتاه کنند . نیز سریة اسامه باعث تضعیف روحیۀ مرتدان در حجاز شد .
تا آنجا که اعزام او را دلیل نیرومندی مسلمانان دانستند و این مسأله به تضعیف آنان و تقویت روحی مسلمانان منجر شد . اسامه ، در روزگار معاویه ، به سال 54ق/764م درگذشت و در مدینه به خاک سپرده شد .
مآخذ :
- ابن سعد : الطبقات الکبری ، بیروت 1957 .
- ابن هشام : السیرة النبویة ، بیروت 1971 .
- طبری : تاریخ الرسل و المولک ، قاهره 1960 .
- ذهبی : تاریخ اسلام .
- حمومی ، یاقوت : معجم البلدان ، تهران ، 1965 .
