مواطن ( سازمان - )

مقدمه :

سازمان مواطن Muwatin (The palestinian Institue for the study of Democracy) یک سازمان غیردولتی است که به منظور انجام مطالعات در زمینه دمکراسی در ژانویه 1992 به وجود آمد . از میان سازمانهای غیردولتی فلسطین ، مواطن ، یکی از گسترده ترین ، جامع ترین و کارآمدترین سازمانها و در زمره آن دسته از مؤسساتی است که پیرامون آموزش مدنی مردم فلسطین فعالیت دارند .

این سازمان با هدف کمک به روند تحول دمکراتیک در جامعه فلسطین ( به طور خاص ) و در جامعه عرب ( به طور عام ) تأسیس شد . تمرکز اصلی مواطن بر دمکراسی است . این سازمان معتقد است که ساختارهای کهنه حکومت فلسطین قادر به تأمین نیازها و آزادی های مردم این کشور نیستند و باید بازسازی شوند .

مواطن در شرایطی حاد و بحرانی ، یعنی زمانی که فلسطینیان برای اولین بار پس از اشغال سرزمینشان توسط اسرائیل قادر شدند بر بخشی از سرزمین خود حکومت کنند و به دنبال به وجود آوردن یک دولت مستقل و حاکم بودند ، تأسیس شد .

در نتیجه ، این سازمان ، پیشگام انجام مطالعات در مورد مسائل مربوط به دمکراسی شد . گروهی از محققان و پژوهشگران که حوزه تخصصی فعالیتهای آنها در زمینه دمکراسی بود ، اولین کسانی بودند که برای تأسیس این سازمان اعلام آمادگی کردند . دفتر سازمان مواطن در رام الله واقع شده است .

مواطن ، یکی از 90 سازمان غیردولتی فلسطینی است که شبکه ای به نام " حمایت بین المللی از مردم فلسطین GIPP " را با هدف تحریم اقتصادی اسرائیل تشکیل داده اند . این شبکه از کشورهای مختلف درخواست کرده است که از ورود مقامات اسرائیلی به کشور خود جلوگیری و مؤسسات و سازمانهای اسرائیلی را تحریم کنند .

الف - اهداف :

مهمترین اهداف سازمان مواطن عبارتند از :

1. بحث و تبادل نظر پیرامون اصول دمکراسی و برگزاری جلسات تبادل نظر و تریبون آزاد برای ایجاد تغییرات دمکراتیک در زندگی سیاسی و مردم فلسطین .
2. شناخت نمایندگان حقیقی و غیرحقیقی ، احزاب سیاسی و جنبشهای گسترده ای که در زمینه حرکت به سوی دمکراسی فعالیت دارند و وارد کردن آنها به مباحث ، با این هدف که شرکت آنها در این زمینه ، تأثیر زیادی بر حرکت به سوی یک جامعه دمکراتیک داشته باشد .
3. برقراری دوباره پیوندهای عقلایی میان روشنفکران فلسطینی و عرب که طی سالهای اشغالگری

اسرائیل محدود شده اند .

ب - برنامه ها :

مواطن ، یکی از اصلی ترین مراکز فعال در زمینه تحقق دمکراسی در جامعه فلسطین محسوب می شود . برنامه های اصلی سازمان شامل : انتشار کتاب ، برگزاری مجموعه پیوسته ای از همایشها و گردهمایی ها ، کنفرانسهای سالانه ، تحقیقات و پژوهشها و کارگاههای آموزشی برای آموزش مسائل دمکراتیک است . این برنامه ها ، روشنفکران ، فعالان سیاسی و دانش پژوهان را برای پذیرش نمایندگی های سیاسی در حوزه های مختلف انتخاباتی آماده می کنند .

ج - ساختار تشکیلاتی :

تشکیلات سازمان موطن شامل هیأت مؤسس و هیأت اجرایی است .

1 - هیأت مؤسس :

مؤسس و بنیانگذار سازمان مواطن جرج جیاکامان (DR . George Giacaman) است . او فردی است که در زمینه های مختلف ازجمله حقوق بشر فعالیتهای زیادی داشته و کتب و مقالاتی را در زمینه دمکراسی به رشته تحریر درآورده است .

2 - هیأت اجرایی :

هیأت اجرایی ، فعالیتهای سازمان را مورد بررسی قرار داده و به هیأت مؤسس گزارش می دهد .

اعضای هیأت اجرایی عبارتند از :

1. سرپرست اجرایی : مای جایوسی ( May jayyusi )
2. مسئول امور مالی و اداری : هدی الاریان ( Hada el )
3. کتابدار پاره وقت : الهام عبدالله ( Elham

• Aryan )

1. معاون اجرایی : سندی سلیمان ( Sandy

Abdallah) suliman )

1. حسابدار ، راشا حوصاری ( Rasha Husary )

د - فعالیت :

تمامی اقداماتی که این سازمان انجام می دهد برای ترویج حقوق انسانی ، اقتصادی ، سیاسی و جانبداری از حقوق دمکراتیک مردم فلسطین است . این اقدامات شامل موارد زیر است :

1 - برگزاری سمینار :

مواطن هر ساله سمینارهایی را پیرامون مسائل دمکراتیک برگزار می کند . هدف این سازمان از برگزاری این سمینارها ، ایجاد نهادهایی است که روند ایجاد دمکراسی را تسهیل می کنند . در این سمینارها ، در مورد توسعه و پیشرفت فلسطین و ارائه استراتژی های مناسب برای از بین بردن موانع تحقق دمکراسی در این کشور ، بحث می شود . این سمینارها از سال 1995 تا 2003 به طور مرتب سالانه با موضوعات مختلف برگزار شده اند .

دو نمونه از سمینارهای برگزار شده در سال 1995 عبارتند از :

1. سمینار " جامعه مدنی فلسطین و توسعه دمکراتیک " ، که توسط دکتر زیاد ابوعمر دکتر عزمی بشاره و دکتر علی جرباوی در 9 آوریل 1995 ، برگزار شد .
2. سمینار " پلورالیسم ( کثرت گرایی ) در جامعه فلسطین " که توسط عماد السابی ( Imad Al - Sabi ) و بشیر برغوثی ( Bashir Barghouthi ) در 25 آگوست 1995 برگزار شد .

سمینارهای برگزار شده در سال 2003 نیز عبارتند از :

سمینار " آینده مهاجران فلسطینی " که توسط سلیمتماری ( Salim Tamari ) و ساری حنفی ( sari Hanafi ) ، در 20 ژانویه 2003 برگزار شد .

1. سمینار " تأثیرات جنگ در عراق " که توسط هانی مصری ( Hani Masri ) و حسن خضر ( Hasan Khazar ) ، در 9 آوریل 2003 برگزار شد .

2 - برگزاری کنفرانسها :

علاوه بر سمینارهای سالانه ، سازمان مواطن در طول پنج سال تا سال 2000 هفت کنفرانس برگزار کرده است . اولین کنفرانس در نوامبر 1995 برگزار شد که موضوع " بحرانهای گروههای فلسطینی " را مورد بررسی قرار داد . مواطن در سال 2000 نیز کنفرانس مهم دیگری با عنوان " انتفاضه : هدف نهایی تعارض یا یک صلح دائم دیگر ؟ " را برگزار کرد . هدف از برگزاری این کنفرانسها بررسی مسائل مهمی است که در ارتباط با روند توسعه سیاسی و اجتماعی در فلسطین اتفاق می افتند .

3 - انجام تحقیقات و پژوهش :

همان طور که هدف از تأسیس مواطن تحقق دمکراسی در فلسطین بود ، تحقیقات و پژوهشهای این سازمان نیز حول این محور انجام می شود . ساختن جامعه ای بر پایه یک دمکراسی واقعی و نهادینه کردن ارزش های دمکراتیک در فلسطین موضوع اصلی تحقیقات و پژوهشهای این سازمان است . در این راستا ، پژوهشها به مشکلات پیش روی فلسطینیان برای تحقق به دمکراسی و چگونگی برطرف کردن آنها می پردازند .

علاوه بر این ، مهمترین مسائلی که در این پژوهشها مورد توجه قرار می گیرند ، " جنبشهای دانشجویی " ، " جنبش زنان " ، " نقش سازمانهای غیردولتی ( NGO ) ، " اسلام و دمکراسی " و " نقش مجلس قانونگذاری فلسطین در انجام اصلاحات قضایی " است .

مواطن در زمینه تحقیقات و پژوهشها در درجه بالایی قرار دارد و به همین دلیل هم گروههای تحقیقاتی دیگر سازمانها ، به همکاری با آن روی آورده اند و این امر سبب رشد بیشتر مواطن شده است .

پروژه های تحقیقاتی مواطن شامل پروژه های فردی و پروژه های گروهی می شود . هر پروژه فردی را یک نفر انجام می دهد اما پروژه های گروهی توسط هیأتهای تحقیقاتی که یکدیگر را در این امر یاری می دهند ، به انجام می رسند . پروژه های تحقیقاتی آن قدر مؤثرند که می توانند چشم اندازهای سیاسی ، اجتماعی ، منطقه ای و محلی فلسطین را تغییر دهند .

نمونه هایی از پروژه های تحقیقاتی در سال 2003 :

الف ) پروژه " حماس میان اولین و دومین انتفاضه " که توسط " موسی بودیری " (Musa Budeiri) با هدف محک زدن عملکرد جنبش مقاومت اسلامی ( حماس ) در طول انتفاضه اخیر فلسطینیان از سال 2000 تا 2003 در سرزمینهای اشغالی توسط اسرائیل ، انجام شد .

ب - پروژه " ساختار طبقه متوسط فلسطینی در جامعه سیاسی فلسطین در مقطع زمانی کنونی " که توسط " جمیل هلال " ( Jamil hilal ) با هدف اهمیت دادن به نقش طبقه متوسط در حرکت به سوی دمکراسی ، انجام شد .

1. پروژه " دمکراسی و دولت اسرائیل : واقعیت های مؤثر و سلطه عقلایی " کاری مشترک از مؤسسات تحقیقاتی " مواطن " و " مادا " ( Mada ) با هدف نشان دادن تمایز میان واقعیتهای مؤثر اخلاقی و حاکمیت دمکراتیک صرف و اینکه حاکمیت دمکراتیک و اصول اخلاقی ، جدایی ناپذیرند ، انجام شد .

4 - انتشار کتاب :

برنامه دیگر سازمان مواطن ، انتشار کتاب است . موضوعات کتب منتشر شده عبارتند از ، مباحث تاریخی فلسطین ، گزارشهای مقطعی ، مباحث انتقادی و موضوعات تحقیقی و پژوهشی . علاوه بر اینها ، مواطن هر ماه دو بار بولتن خبری " دیدگاههای پارلمان " (Parliamentary horizons) را منتشر می کند . این بولتن دارای محتوایی تحلیلی - - انتقادی است و کار مجلس قانونگذاری فلسطین و دیگر مراکز مانند شهرداری ها ، شوراهای محلی و شورای ملی فلسطین ، را مورد بررسی قرار می دهد و نقش آنهادر تأثیرگذاری بر مسائل مختلف و تغییر شرایط موجود را ارزیابی می کند . نمونه هایی از کتب منتشر شده :

الف ) " بررسی نخبگان سیاسی و اقتصادی فلسطین " ، نویسنده : " جمیل هلال " ( jamil Hilal ) تاریخ انتشار 2001 .

ب ) " جنبش دانشجویی فلسطین ؛ کارآمدی ها و ناکارآمدی ها " نویسنده : " عماد غیاثه " ( Imad Ghayathah ) تاریخ انتشار 2000 .

ج ) " آزادی خواهی ، دمکراسی و حرکت به سوی تشکیل دولت در جهان سوم " : برگرفته از سومین مجموعه کنفرانسهای سازمان مواطن در 7 و 8 نوامبر 1997 ، تاریخ انتشار 1998 ، قابل دسترسی به 3 زبان زنده دنیا ( عربی ، انگلیسی و فرانسوی )

5 - ایجاد کتابخانه مرجع :

اقدامات عملی مواطن تنها زمانی می توانند با موفقیتانجام شوند که امکانات لازم ، مهیا باشند . برگزاری کنفرانسها و سمینارها ، انجام پروژه های تحقیقاتی و انتشار کتاب نیازمند یک منبع اطلاعاتی غنی و سرشار از مطالب مورد نیاز است .

مواطن با دوراندیشی ، خود این نیاز خود را نیز پاسخ گفته و با ایجاد یک کتابخانه مرجع ، بیش از شش هزار و 500 جلد کتاب به زبان عربی و انگلیسی را فراهم آورده است . این کتابها ، شامل مسائل مربوط به دمکراسی جامعه مدنی ، نظریه های سیاسی ، مردم شناسی و فلسفه در فلسطین ، خاورمیانه و جهان سوم می شوند و پژوهشگران ، اساتید و دانشجویان دانشگاههای فلسطین ، می توانند از این کتابخانه بهره مند شوند .

6 - برپایی کارگاههای آموزشی :

این کارگاهها برای آموزش مفاهیم پایه دمکراسی و برای اینکه افراد ، اصول و قوانین دمکراسی را بهتر و راحت تر درک کنند ، به وجود آمده اند . در سال 1995 چهار کارگاه آموزشی با همکاری " مرکز نوآوری معلمان " در ماههای آگوست و دسامبر برگزار شدند . هدف از برگزاری این کارگاهها معرفی معلمان و نشان دادن ارتباط میان آموزش و دمکراسی است . مواطن در سال 1996 نیز یک کارگاه آموزشی را با همکاری سازمان " الموارد " (Al - Mawrid) ( یک سازمان غیردولتی که در زمینه آموزش فعالیت دارد ) ، برگزار کرد .

اصلی ترین دلیل سازمان مواطن برای برپایی این کارگاهها ، اهمیتی است که نقش آموزش در گسترش دمکراسی و تأثیر آن بر جوامع از جمله جامعه فلسطین دارد .

7 - برقراری ارتباط با سایر سازمانها :

مواطن یک شبکه ارتباطی قوی و مرتبط با سازمانهای غیردولتی منطقه ای و محلی را برای ایجاد یک جامعه مدنی فعال و امن ایجاد کرده است . گسترش ارتباطات با این سازمانها می تواند ، مواطن را به عنوان یک سازمان مؤثر و مفید در راستای تحقق دمکراسی معرفی کند . مواطن خود ، یکی از اعضای شبکه سازمانهای غیردولتی فلسطین (PNGO) است که در طول سالهای موجودیت خود ، به طور منظم با سازمانهای دیگر ( چه در داخل فلسطین و چه خارج ) در ارتباط بوده است .

این سازمان در راستای اهداف خود ، یک شبکه اینترنتی را برای معرفی خود به طور جامع راه اندازی کرده است . این شبکه اینترنتی ، مواطن را در میان سازمانها و مؤسسات دیگر ، به عنوان یک سازمان جهانی مطرح می کند . دستیابی به کتب ، مقالات ، محتوای سمینارها و کنفرانسها و برنامه های کلی مواطن از طریق مراجعه به این سایت امکانپذیر است .

8 - تشکیل گروههای طرفدار اصلاحات :

سازمان مواطن دارای گروههایی است که در زمان انتخابات به مباحثه می پردازند . این گروهها از اصلاحات ، گسترش دمکراسی و ایجاد تغییر در سیستم انتخاباتی فلسطین از طریق قانون اساسی حمایت می کنند . در سال 2003 ، این گروهها جلساتی را با حضور نمایندگان مختلف مجامع سیاسی ، برگزار کردند . علاوه بر آن ، گروههای طرفدار اصلاحات با اعضای مراکز سیاسی و قانونگذاری حکومت برای اعمال فشار در جهت تغییر قانون انتخابات ، دیدار و گفت وگو کردند .

تلاشهای این گروه برای رسیدن به اهداف موردنظر ، مورد ستایش است اما تا زمانی که برابری ، دمکراسی و اصلاحات در فلسطین به معنای واقعی محقق نشوند ، نمی توان گفت نتیجه مطلوب حاصل شده است . مواطن همچنین کمیته های ناظر بر انتخابات را تعیین می کند . این کمیته ها به این نتیجه رسیده اند که جمعیت کثیری ( در حدود 70 درصد ) از مردم در مورد انتخابات از دانش بسیار کمی برخوردارند و این وضعیت در تضعیف نهادهای دمکراتیک فلسطین و به تأخیر انداختن دستیابی به یک جامعه دمکراتیک ، نقش بسیار مهمی ایفا می کند .

ه - منابع مالی :

در مورد منابع مالی سازمان مواطن اطلاعات زیادی در دسترس نیست اما می توان آن را مانند دیگر سازمانهای غیردولتی که بودجه آنها از طریق کمکهای مردمی و سازمانهای غیردولتی و کشورهای خارجی تأمین می شود ، به حساب آورد .

و - مواضع :

مواضع سیاسی مواطن به طور مشخص از کنفرانسها ، سمینارها و کتب منتشر شده قابل استخراجند . این سازمان صلح طلب ، ساخت دیوار نژادپرستانه حائل را عملی غیرقانونی دانسته و آن را محکوم می کند . مواطن چنین اقداماتی را سد راه تحقق دمکراسی و نقض حقوق بشر می داند . در این رابطه ، در روز 16 مه 2005 ، بیش از 100 سازمان غیردولتی طی نامه سرگشاده ای خواستار تخریب دیوار حائل و پایان تجاوزهای اسرائیل شدند . نام سازمان مواطن نیز ، در میان امضاءکنندگان این نامه ، به چشممی خورد .

همچنین مواطن ، اقدامات تجاوزکارانه اسرائیل در انتفاضه اول و دوم ، را محکوم می کند . این سازمان معتقد است که انتفاضه دوم در ابتدا موفقیت آمیز بود اما با اقدامات نظامی وحشیانه اسرائیل انتفاضه به سمت ناکامی پیش رفت . مواطن با انجام کارهای پژوهشی و برگزاری سمینارها و کنفرانسها ، به بررسی نقش جنبشهای اسلامی حماس و جهاد در انتفاضه اول و دوم پرداخته است .

در مورد مسأله آوارگان فلسطینی و بازگشت آنها به وطنشان ، مواطن معتقد است که یکی از اصلی ترین پایه های

دمکراسی ، حق شهروندی است . آوارگان فلسطینی باید به وطن اصلی خود بازگردند و از حقوق مسلم خود برخوردار شوند . دمکراسی تنها با تحقق هویت یکپارچه ملی ، حق تعیین سرنوشت و برخورداری از حق مشارکت سیاسی در فلسطین ، به دست می آید .

در یک جمع بندی کلی باید گفت ، مواطن از لحاظ تئوریک ، یک سازمان بسیار غنی و ارزشمند است ، اما در عرصه عمل ، روشنفکران و متفکران سیاسی تنها امیدوارند که با چالشهای پیش روی خود مبارزه کنند ، تا روزی به اهداف موردنظر خود دست یابند .

توجه به امر مهم دمکراسی و تلاشهایی که توسط این سازمان صورت گرفته ، مواطن را در میان سازمانهای غیردولتی دیگر فلسطین به صورتی ویژه نمایان ساخته است .

مآخذ :

1. بولتن رویداد و گزارش فلسطین ، مؤسسه تحقیقات و پژوهشهای سیاسی - علمی ندا ، شماره 4 ( 28/2/1384 ) و ماره 14 ( 5/5/1384 ) .
2. WWW. Intertech- pal.com
3. WWW. Muwatin.com
4. WWW. Wsfindia.org
5. WWW. Ngo-monitor.org
6. WWW. Odihpn.org