حسین ( یادداشت - 1915 )
در اوایل سال 1915 شریف حسین فرزند خود فیصل را جهت آگاهی از دیدگاههای انجمنهای ملی عربی درباره مطالبی که می بایست در مقابل مشارکت اعراب به فرماندهی حسین در جنگ جهانی اول علیه عثمانیهااز انگلیسیها درخواست شود به دمشق فرستاد .
انجمن نوپای عرب با اعضای انجمن " عهد " در دمشق بر سر یادداشتی که به نام پروتکل دمشق معروف گردید به توافق رسیدند و فیصل آن را برای پدرش به مکه برد .
شریف حسین در تاریخ 14/7/1915 شرایط پیشنهاد شده جهت مشارکت در جنگ براساس یادداشت اعضای انجمنهای نوپای عربی و عهد را با اضافه نمودن شرط خلافت ( نک : حسین - مکماهون ، نامه نگاری ) در نامه خود برای " مکما هون " نماینده پادشاه انگلستان در مصر ارسال داشت .
در این نامه آمده :
" از آنجایی که اعراب بدون استثنا در سالهای اخیر تصمیم گرفتند که زندگی نمایند و آزادی مطلق و کامل خود را به دست آورند و اداره امور را چه از لحاظ تئوری و چه از لحاظ عملی به دست گیرند ، و از آنجایی که احساس نمودند که مصلحتدولت انگلیس در یاری رساندن به اعراب جهت تحقق آرمانهای مشروع شان که براساس شرف و حیثیت و زندگانی استوار است می باشد ، و چون که مصلحت اعراب در اینست که کمکهای دولت انگلستان را با توجه به موقعیت جغرافیایی آن و منافع اقتصادی خود و موضعشان نسبت به انگلستان ، بر دولت دیگر ترجیح دهند ، با توجه به این دلایل ، ملت عرب مناسب می داند از دولت انگلستان سؤل کند ، که آیا صلاح می داند پیشنهادات سیاسی زیر را توسط نمایندگانش تصویب نماید ؟
- انگلستان استقلال کشورهای عربی از مرسین - آدنا تا خلیج عربی در شمال ، از کشور فارس تا خلیج بصره در مشرق ، از اقیانوس هند تا جزیره در جنوب به استثنای عدن که به همان صورت قبلی باقی می ماند ، و از دریای سرخ و دریای مدیترانه تا سینا در مغرب را به رسمیت بشناسد .
- دولت عربی شریف حسین اولویت انگلستان جهت مشارکت در هرگونه طرح اقتصادی در کشورهای عربی با شرایط مساوی را اعلام کند .
- دو دولت انگلستان و فلسطین برای مقابله با هر نیرویی که یکی از طرفین را مورد تهاجم قرار دهد همکاری کنند تا استقلال کشورهای عربی و تضمین اولویت اقتصادی انگلستان در آنها محفوظ بماند مشروط بر اینکه این همکاری تمامی زمینه ها از جمله نیروی زمینی ، هوایی و دریایی را شامل شود .
- چنانچه یکی از طرفین به کشوری تجاوز نماید و بین آنها درگیری ایجاد شود ، کشور مورد تجاوز باید بیطرفی خود را حفظ نماید و اگر طرف تجاوزگر ابراز تمایل نمود که طرف ثانی با وی مشارکت نماید ، دو طرف می توانند با یکدیگر ملاقات کنند و بر سر شرایط به توافق برسند .
- مدت توافق در ماده های سوم و چهارم این عهدنامه 15 سال می باشد ، و چنانچه یکی از طرفین بخواهد آنرا تجدید نماید می بایست طرف مقابل را ظرف یکسال قبل از پایان عهدنامه آگاه نماید .
" از آنجایی که ملت عرب تصمیم گرفته است که به آرمانها و اهداف خود ، به هر قیمتی که باشد ، دست یابد لذا از دولت انگلستان تقاضا دارد پاسخ مثبت یا منفی خود را ظرف 30 روز پس آگاهی از این پیشنهاد اعلام دارد ، چنانچه پس از پایان این مهلت ملت عرب پاسخی دریافت نکند ، حق آزادی عمل را برای خود محفوظ نگاه می دارد . "
نامه یاد شده در بسیاری از مآخذ آمده است .
ژرژ انتونیوس در کتاب خود " بیداری اعراب " مطالب اعراب را به صورت دیگری نوشته است .
وی می گوید متن این مطالب به کتابی که نسخه اصلی عربی آنرا از ملک فیصل به امانت گرفته بود استناد دارد .
در کتاب وی آمده که اعراب لغو تمامی امتیازات استثناییرا که به موجب ( امتیازات خارجی ) به خارجیان داده شده بود خواستار شدند .
آنها انعقاد یک معاهده دفاعی بین بریتانیای کبیر و کشور مستقل عربی را نیز خواستار شدند .
به هر حال این نامه به هر صورتی که بود به عنوان دستور کار انقلاب عربی ( 1916 - 1918 ) تلقی گردید .
دولت انگلستان متن این نامه را که طی آن ، استقلال کشورهای عربی و از جمله فلسطین ، درهمان چارچوب یاد شده ، در خواست شده بود تکذیب نکرد .
مآخذ :
- سعید ، امین : الثورة العربیة الکبری .
- دروزه ، محمدعزه : حول الحرکة العربیة الحدیثة بیروت 1960 .
- George Antonius : The Arab Awakening, London 1939.
