مرکز تحقیقات فلسطینی - آمریکایی ( PARC )

مقدمه :

تاکنون مؤسسات تحقیقاتی متعددی در فلسطین و دیگر نقاط دنیا تأسیس شده اند . مرکز تحقیقات فلسطینی - - آمریکایی (Palestinian American Research center) یکی از این مؤسسات است .

به ادعای مسئولین PARC این مرکز تنها مرکز آمریکایی ویژه تأمین مالی و ایجاد فضای تحقیقاتی برای محققان حوزه فلسطین است ، این امر بدین معنا نیست که قبل از تأسیس این مرکز هیچ مرکز دیگری در آمریکا به تحقیق پیرامون فلسطین نمی پرداخته زیرا مؤسسات دیگری هم وجود داشته اند که به این امر پرداخته اند برای مثال می توان به مؤسسه بروکینگز ، مؤسسه واشنگتن برای

مطالعات خاور نزدیک و مؤسسه خاورمیانه اشاره کرد که همگی سابقه ای طولانی در کار علمی و تحقیقاتی پیرامون منازعه اعراب و اسرائیل و فلسطین دارند .

این مرکز علی رغم تأسیس پایگاه اطلاع رسانی و کتابخانه در دفتر خود در رام الله به سبب ماهیت آمریکایی و منابع مالی خود ، پدیده ای آمریکایی است و با نگاهی به عناوین پژوهشهای انجام شده در آن می توان دریافت که مسائل فلسطین را از دید آمریکایی خود می نگرد و دغدغه های پژوهشی آن مشکلات واقعی مردم فلسطین را شامل نمی شود و مسائلی را مورد بررسی قرار می دهد که اعضای آنکه تحصیل کردگان دانشگاههای آمریکایی و یا شعبه های دانشگاههای غربی در فلسطین و کشورهای عربی هستند مهم می دانند .

همچنین این مرکز عمده فعالیت خود را صرف تأمین منابع مالی پژوهشگران آمریکایی علاقمند به مسائل فلسطین می کند و پژوهشگران فلسطینی و خارجی در اولویتهای بعدی اعطای کمک هزینه پژوهشی هستند .

الف - تاریخچه تشکیل مرکز :

مرکز تحقیقات فلسطینی - - آمریکایی در 1998 ، برای برآورده ساختن نیاز به وجود مؤسسه ای آمریکایی که مطالعات فلسطین را در صدر اولویتهای خود قرار داده و به مبادله علمی میان متخصصان مسائل این حوزه بپردازد ، تأسیس شد . تا زمان تأسیس این مرکز ، تعداد زیادی از محققان ، از کمک متمرکز مراکز تحقیقاتی آمریکایی که در حوزه فلسطین فعالیت می کردند ، به ویژه از لحاظ مالی محروم بودند .

این وضعیت باعث شد تا کمبودی در زمینه رساله های دانشگاهی مربوط به فلسطین در آمریکا ایجاد شود ، برای مثال در 1997 از بین 80 پایان نامه در مورد خاورمیانه تنها دو مورد و در 1996 از میان 174 رساله مربوط به خاورمیانه تنها دو رساله به مطالعه مسائل فلسطین پرداختند . مشکل دیگر این بود که محققان فلسطینی در مقایسه با محققان خارجی و به ویژه آمریکایی از لحاظ دسترسی به منابع در فلسطین دچار کمبود بودند . همچنین باید اشاره کرد تحقیق عملی و هدفمند در زمینه های بهداشت عمومی ، توسعه شهری و مطالعات زیست محیطی برای توسعه نهادهای فلسطینی در عصر حاضر بسیار مهم است و این مرکز درصدد برطرف کردن نیازهای تحقیقی در این

حوزه ها است .

ب - ساختار :

ساختار تشکیلاتی مرکز شامل رئیس ، مدیران ، اعضا و کمیته مشاوران می باشد .

مرکز تحقیقات فلسطینی - - آمریکایی کنسرسیومی متشکل از 15 دانشکده و دانشگاه آمریکایی و بیش از 100 نفر عضو است . مسئولان و اعضای این مرکز عبارتند از :

1 - رئیس مرکز :

دکتر " فیلیپ ماتر " (philip matter)مدیر اجرایی سابق مؤسسه مطالعات فلسطین در واشنگتن است که مرکزی مستقل برای تحقیق و انتشارات علمی است . او همچنین دستیار قبلی سردبیر مجله مطالعات فلسطین است . دکتر ماتر مدرک دکترای تخصصی خود را در رشته تاریخ خاورمیانه از دانشگاه کلمبیا اخذ کرده است . آثار و فعالیتهای علمی او عبارتند از :

• تألیف کتاب " مفتی بیت المقدس : حاج امین حسینی و جنبش ملی فلسطین " ( 1992 )
• انتشار مقاله در نشریات تخصصی سیاست خارجی و مجلات خاورمیانه و مطالعات خاورمیانه .
• سابقه تدریس تاریخ در دانشگاههای ییل و جرج تاون .
• عضویت در کمیته مشاوره ای نظارت بر حقوق بشر ( بخش خاورمیانه ) .
• مشارکت در ویراستاری " دایره المعارف خاورمیانه جدید " ( مک میلان : 1996 )
• ویراستاری " دایره المعارف فلسطین " ( 2000 )

2 - مدیران :

1 ) مدیر بخش آمریکا :

خانم " پنلوب میچل " Penelope Mitchell مدیر بخش آمریکا است که در زمینه توسعه بین المللی ، 14 سال کار کرده است . او طراح برنامه های توسعه آموزش در کشورهای جهان سوم بوده و دارای تجربه کار در زمینه مدیریت منابع انسانی و توسعه آموزش عالی در فلسطین ، ارمنستان ، بوتسوانا ، سوازیلند ، هند ، هندوراس و حوزه کارائیب است . میچل دارای مدرک کارشناسی تاریخ از دانشگاه استانفورد ، کارشناسی ارشد از

دانشگاه نیویورک در رشته تدریس زبان انگلیسی به غیرانگلیسی زبانان و مشغول تحصیل در مقطع دکترای تخصصی مردم شناسی است .

او مقالات متعددی در زمینه برنامه های آموزشی نوشته و ویراستار تحقیقات چندی پیرامون آفریقا و خاورمیانه است . همچنین از 21 سال پیش در نتیجه ازدواج با یک فلسطینی چندین مرتبه به کرانه باختری سفر کرده است .

2 ) مدیر بخش فلسطین :

خانم دکتر " میرا ریزک " مدیر بخش فلسطین است که مدرک کارشناسی خود را در رشته اقتصاد و تجارت از دانشگاه بیرزیت اخذ کرد و سپس به تحصیل در رشته مدیریت در دانشگاه " شمال غربی " بوستون مشغول شد و در سال 2002 کارشناس ارشد توسعه بین المللی شد .

او از 1986 پیرامون توسعه فلسطین و خاورمیانه فعالیت کرده و کار در فلسطین را با شرکت در برنامه محافظت از کودکان فلسطینی شروع کرد . او سپس وارد برنامه های توسعه سازمان ملل شد و به عنوان رهبر " تیم توسعه منظم " این سازمان کارکرد و تجربه زیادی در طراحی و اجرای برنامه های توسعه جمعی ، توسعه اقتصاد محلی و مبارزه با فقر دارد . آثار او عمدتا در قالب طرحهای توسعه سازمان ملل است و هم اکنون مشاور توسعه چندین سازمان غیردولتی است .

3 ) مدیر مالی :

" چارلز باتر ورث " Charles Butterworthمدیر مالی مرکز ، استاد سیاست و حکومت دانشگاه مریلند و متخصص دانشگده پارک در زمینه فلسفه سیاسی اسلامی قرون وسطی است . آثار او شامل نقد آثار ابن رشد پیرامون منطق ارسطو و ترجمه نوشته های ابن رشد ، فارابی و رازی است . " باترورث " دکترای تخصصی علوم سیاسی را از دانشگاه شیکاگو اخذ کرده و علاقه ای طولانی به منازعه فلسطین و اسرائیل دارد و در پروژه تداوم تحصیل فلسطینیان و معلمان آنها در سرزمینهای 1967 مشارکت داشته است .

4 ) مدیر دفتر مرکز :

خانم دکتر " الن فلیش من " Ellen Felischman مدیر دفتر مرکز ، استادیار تاریخ دانشگاه دیتون است و مدرک دکترای خود را در 1996 از

دانشگاه جرج تاون دریافت کرد . او از 1986 تا 1988 قبل از اشتغال به تحصیلات عالیه در مدرسه ای دخترانه در رام ا... مطالعات اجتماعی تدریس کرده است . کتاب او " ملت و زنان جدید آن : جنبش زنان فلسطینی 1948 - 1920 " نام دارد که در سال 2003 توسط انتشارات دانشگاه کالیفرنیا به چاپ رسیده است . همچنین وی عضو هیأت تحریریه مجله مطالعات عربی است . " فلیش من " در فلسطین ، لبنان و اردن زندگی ، کار و تحقیق و به مصر ، سوریه و مراکش مسافرت کرده است .

3 - اعضای مرکز تحقیقات فلسطینی - آمریکایی شش عضو برجسته :

1. خانم " لوری برند " Laurie Brand استاد روابط بین الملل دانشگاه کالیفرنیای جنوبی ، مدیر مرکز مطالعات بین المللی از 1997 تا 2000 ، دارای مدرک دکترای سیاستهای تطبیقی .
2. خانم دکتر " دینا ریزک خوری " Dina Rizk Khouryاستادیار تاریخ و روابط بین الملل در دانشگاه جرج تاون و مؤلف کتاب " دولت و سیاست استانی در امپراتوری عثمانی " ( انتشارات کمبریج : 1997 )
3. خانم دکتر " دبورا گرنر " Diborah J . Gerner استاد علوم سیاسی دانشگاه کانزاس ، مؤلف کتاب " یک سرزمین ، دو مردم : منازعه فلسطینیان " ( 1994 ) و نویسنده مقالات متعدد در مجلات تخصصی خاورمیانه در آمریکا .
4. خانم دکتر " آن موزلی لش " Ann Moseley Leschاستاد علوم اجتماعی دانشگاه آمریکایی قاهره و مؤلف پنج کتاب در حوزه فلسطین تحت عناوین ؛ " سیاست در فلسطین " ( 1939 - 1917 ) ، " تلقیات سیاسی فلسطینیانی کرانه باختری و نوارغزه " ، " اسرائیل ، مصر و فلسطین " ، " انتقال فلسطینیان به حکومت به خود " و " ریشه و بسط منازعه اعراب - - اسرائیل " .
5. خانم دکتر " جنیفر المستد " Jennifer Olmsted در بیروت رشد یافته ، استادیار اقتصاد دانشگاه " درو " Drew بوده و دارای تألیفات متعدد پیرامون خاورمیانه است .
6. دکتر " دان پرتز " Don peretz استاد برجسته علوم سیاسی دانشگاه ایالتی نیویورک ، از 1947 تا 1948 خبرنگار شبکه خبری NBC در خاورمیانه و در 1952 ارزیاب خاورمیانه ای صدای آمریکا و در 1949 نماینده کمیته خدماتی دوستان آمریکایی ( کوانکرز ) برای آوارگان

فلسطینی بوده است .

وی دارای هفت کتاب پیرامون خاورمیانه است که عبارتند از : " اسرائیل و آوارگان فلسطینی " ، " خاورمیانه امروز " ( شش بار تجدید چاپ ) ، " سیاست و حکومت در اسرائیل " ( سه بار تجدید چاپ ) ، " فلسطینیان ، آوارگان و فرایند صلح خاورمیانه " ، " کرانه غربی " ، " انتفاضه : خیزش فلسطینیان " ، " منازعه اعراب و اسرائیل " . " پرتز " همچنین بیش از 300 مقاله در مجلات گوناگون آمریکایی به چاپ رسانده است .

1. " چارلز اسمیت " Chalres Smith استاد خاورمیانه جدید دانشگاه آریزونا و دارای مدرک دکترای تاریخ از دانشگاه میشیگان است که مدت زیادی را صرف زندگی و مسافرت در خاورمیانه کرده و رئیس سابق مرکز تحقیقات آمریکایی مصر از 1996 تا 1999 بوده است . او مؤلف کتاب منازعه اعراب و اسرائیل است که تا به حال چهار مرتبه تجدید چاپ شده و آثاربسیاری را پیرامون جهان اسلام و خاورمیانه خلق کرده است .

4 - کمیته مشاوران فلسطینی پارک ( PARC ) :

چهار تن از برجسته ترین اعضای این کمیته ده نفره عبارتند از :

1. ابراهیم دکاک ، رئیس کمیته و مشاور وزارت آموزش و پرورش و پروژه های توسعه فلسطین و مؤسس انجمن تفکر عربی که تا 1992 ریاست آن را برعهده داشت .
2. جمیل هلال ، جامعه شناس فلسطینی و عضو سازمانهای مختلف از قبیل مواطین و کمیسیون فقر فلسطین .
3. خانم هیبا حسینی ، مشاور حقوقی تیم مذاکره کننده فلسطینی در مذاکرات اسلو ، استکهلم و کمپ دیوید ، عضو هیأت امنای دانشگاه النجاح و کمیته آماده سازی فلسطین Palestinian preparatory Committee to the World Trade Organization در سازمان تجارت جهانی .
4. بشار مصری ، مؤسس و مدیر کل سازمان " مسار " که خدمات مشاوره ای و مدیریتی به سازمانهایی چون بانک جهانی و آژانس توسعه بین المللی آمریکا می دهد .

5 - دفاتر اجرایی مرکز :

1. دفتر فلسطین دارای دو شعبه در بیت المقدس شرقی و رام ا... است .
2. دفتر آمریکا واقع در شهر " بتسدا " Bethesda در ایالت مریلند .

ج - اهداف :

اهداف مرکز شامل موارد ذیل می باشد :

• افزایش سطح کمیت و کیفیت تحصیل علم در مورد فلسطین از طریق اعطای بورسهای تحقیقاتی و فراهم کردن زمینه پژوهش برای محققان با تحصیلات پیشرفته .
• افزایش کیفیت پژوهشگری از راه تسهیل دسترسی به فرصتهای مطالعاتی در دیگر کشورها به ویژه برای فلسطینیان .
• تقویت ارتباط بین محققان فلسطینی ، آمریکایی و خارجی و مؤسسات تحقیقاتی ، آموزشی و فرهنگی از طریق پروژه های تحقیقاتی مشترک . پژوهش به نوبه خود موجب ایجاد ارتباط ، دسترسی و همپوشانی می شود . پارک در این رابطه با فراهم کردن ابزار تحقیقاتی ، تأمین مالی و فرصت های آموزشی ، بستری مناسب برای محققان خارجی و فلسطینی به وجود می آورد .
• تشویق نسل های جدید محققان علاقمند به فلسطین و مسائل آن با در دسترس قرار دادن بورسهای تحقیقاتی . انتخاب موضوع توسط پژوهشگر با هدایت و جهت دهی مرکز انجام می شود و با تأمین مالی رساله های دانشگاهی و ارتباط با محققان تازه کار ، مرکز محققان را به انجام پژوهش در حوزه فلسطین ترغیب می کند .
• گسترش منابع کتابخانه ای برای تسهیل پژوهش مطابق با نیازهای تحقیقاتی معاصر .

اینترنت در این باره ، کمک شایانی به تسهیل و ارزانی دسترسی به منابع را فراهم می سازد . هدف پایگاه اطلاع رسانی این مرکز ایجاد مجموعه ای مختصر ولی مفید از کتاب ، نوشته ، فیلم و منابعی مشابه به ویژه در شعبه خود در رام الله است .

• پیشرفت فهم بین فرهنگی و تشویق جامعه فلسطینی توسط ترتیب دادن سخنرانی ، مبادلات فرهنگی ، نمایش فیلم ، برپایی نمایشگاههای هنری و دیگر راههای ممکن آشنا ساختن آمریکایی ها و دیگر خارجی ها با فلسطین و نشان دادن فرهنگ آمریکایی و دیگر فرهنگ ها و رهیافت های تحقیقاتی به فلسطینیان .

د - فعالیتها :

فعالیتهای این مرکز عبارتند از :

1 - اعطای بودجه های تحقیقاتی برای پژوهش پیرامون فلسطین :

مرکز تحقیقات فلسطینی - - آمریکایی هر ساله تسهیلات مربوط به بورس های تحقیقاتی خود را برای تأمین مالی پروژه های دوره دکترای و فوق دکتری در زمینه مطالعات فلسطین اعلام می کند . زمان پروژه ها معمولاً سه تا چهار ماه و هزینه پرداخت شده بین 4 هزار و 500 تا 6 هزار دلار است و امکان تأمین هزینه های مسافرت با افزایش این مبلغ تا سقف 10 هزار دلار وجود دارد .

2 - انتشار خبرنامه :

که سالانه دو بار رویدادهای مهم مرکز و از جمله طرحهای تحقیقاتی ارائه شده و در دست انجام را همراه با توضیح مختصر چارچوب تحقیق و دغدغه های پژوهشی محقق که درصدد رفع آنهاست ، به اطلاع علاقه مندان می رساند و می توان از طریق پست الکترونیک نیز این خبرنامه را دریافت کرد .

3 - امکان عضویت در مرکز :

با عضویت در مرکز تحقیقات فلسطینی - آمریکایی می توان از فرصت منحصربه فرد حمایت مالی از تحقیقات علمی در حوزه فلسطین استفاده کرد همچنین با این کار می توان با تعداد زیادی متخصص مسائل فلسطین در سطح جهان رابطه برقرار کرد . عضویت در مرکز ، به دو نوع مؤسسه ای و شخصی امکانپذیر است و در حال حاضر 20 مرکز علمی و دانشگاهی در مرکز فوق الذکر عضویت دارند .

4 - پروژه های تحقیقاتی :

رشته های علمی که مرکز پارک ، تحقیق در حوزه فلسطین در چارچوب آن رشته ها را می پذیرد ، محدودیت ندارند و همچنین زمان انجام پروژه ها به صورت توافقی معین می شود . آخرین پروژه های مشمول بورس توسط مرکز عبارتند از :

1 ) مطالعه پیرامون سیاستهای جغرافیایی در بیت المقدس در دوران قیمومیت انگلیس :

در این تحقیق به روابط اعراب و یهودیان و ابعاد مکانی آن در بیت المقدس

دوران استعمار از 1948 تا 1997 پرداخته می شود . هدف محقق تأکید بر سیاست مکانی ، منازعات ملی در حال خیزش و الگوی واکنش اعراب و یهودیان قبل از خروج آوارگان فلسطینی است و کار را با مصاحبه با ساکنان باقیمانده بیت المقدس از دوران مورد بحث آغاز کرده است .

2 ) تأثیر جنسیت بر تعداد دانش آموزان ثبت نام شده :

فرضیه تحقیق این است که بازگشت به تحصیل در مورد مردان فلسطینی تحت تأثیر اوضاع سیاسی است ولی این امر در مورد زنان صدق نمی کند . زنان بیشتر تحت تأثیر عوامل اجتماعی - - اقتصادی وارد بازار کار می شوند این عوامل عبارتند از : سطح تحصیلات ، وضعیت تأهل ، تعداد فرزندان ، سن ، تحصیلات شوهر و تجربه .

3 ) نقش رسانه های عربی در اسرائیل :

منازعه ملی ، فرهنگی ، زبانی و قومی اقلیتها برای ایجاد برابری در کشورهای خود ، یکی از اصلی ترین چالشهای پیش روی دولت - - ملتها است که غالبا در رسانه ها انعکاس داشته است . اقلیتها مثل جنبشهای ملی ، رسانه را مؤسسه ای می دانند که توانایی ساخت و حمایت از هویت آنان را داراست و در جوامع چندفرهنگی یا چندقومی ، رسانه ، محل اصلی منازعه گزاره های اجتماعی مختلف می شود و خبرنگاران در این بین ، بازیگران فعال بازی قدرت در جامعه محسوب می شوند .

4 ) بررسی یادبودهای مشترک داستانهای آوارگان :

در این تحقیق ، خاطره جمعی و تولید و بازتولید از یاد دولت رفته فلسطینیان به عنوان اساس ادعاهای آنان در مورد این دولت تلقی می شود . بنابر فرضیه تحقیق زمان منازعه روایتهای متفاوتی را نسبت به زمان ثبات نسبی به وجود می آورد و نقل یک منازعه تاریخی می تواند بسته به شرایط کنونی تغییر کند .

5 ) کشف سهم فلسطینیان در تاریخ نگاری جنگ 1948 :

در حالی که رژیم های عرب و اسرائیل روایت های عمومی متعددی را در مورد جنگ 1948 برای مردم خود انتشار داده اند . روایت فلسطینیان از این جنگ به نحو

اعجاب انگیزی ناشناخته مانده است . به نظر محقق ، چهره فلسطینیان در فاصله بین شکست در جنگ 1948 تا شکل گیری ساف ، غیرسیاسی نگران حیات فیزیکی و منزوی ترسیم شده است .

6 ) تاریخ اجتماعی فلسطین در دوران حاکمیت نظامی اسرائیل :

هدف تحقیق ، کشف ساز و کارهایی است که دولت اسرائیل برای به اطاعت واداشتن فلسطینیان و درآوردن آنها به صورت عربهای اسرائیلی به کار برده ، پژوهشگر تأکید می کند عواقب ناشی از تداوم بحران ؛ بیشتر از خود جنگ 1948 باعث نابودی کامل زندگی فلسطینیان شده است .

7 ) تغییر زیربنایی وضعیت وقف :

بین سالهای 1858 تا 1917 تعداد زیادی از دارایی های موقوفه در بیت المقدس تحت مالکیت خصوصی درآمد و دولت عثمانی هم سیاستهای جدیدی را برای استفاده از درآمدهای موقوفه به عنوان کالاهای عمومی در پیش گرفت و مشخصا از آن برای ایجاد نظام آموزشی دولتی استفاده کرد .

8 ) بررسی وضعیت جامعه شهرک نشین در شهرهای مرکب اسرائیل ، دو زمینه نظری تحقیق عبارتند از :

معنای شهروندی مرکب برای توصیف وضعیتی به کار می رود که جوامع قومی - - ملی در یک فضای شهری شراکت دارند . به نظر محقق این حالت نتیجه هویت خاص اسرائیلی - - عربی و ساخت شهروندی طبقاتی است که مبتنی بر تعلق قومی است .

ه - منابع مالی :

با حمایت مالی بنیادها و مؤسسات مختلف ، مرکز PARCبودجه های تحقیقاتی را در اختیار فلسطینیان ، آمریکایی ها و دیگر افراد قرار می دهد تا در زمینه مطالعات فلسطین پیشرفت حاصل شود . این حمایت کنندگان عبارتند از :

بنیاد راکفلر ، بنیاد ارهارت ، بنیاد فورد ، وزارت امور خارجه آمریکا ( اداره آموزشی و فرهنگی ) ، وزارت آموزش و پرورش آمریکا ( برنامه خدماتی آموزش

بین المللی ) - WWW . parc . virtualactivism . net/mission . htmشورای مبادله بین المللی پژوهشگران ( فولبرایت ) ، مؤسسه صلح ایالات متحده . - WWW . parc . virtualactivism . net/links . htm

و - منابع مرکز :

ادبیات منطقه خاورمیانه ، فعالیتهای روزآمد انجام شده در مورد فلسطین ، فیلم ها و منابع سمعی و بصری ،

دایره المعارف فلسطین ، روز شمار حوادث ، کتابشناسی .

مآخذ :

1. WWW. parc.virtual activism.net/mission. ht
2. WWW. parc. virtuala ctivism.net/who.htm
3. WWW. parc. virtualact ivism.net/contact.htm
4. WWW. parc.virtualact ivism.net/mission.htm
5. WWW. parc.virtualact ivism.net/fellowship. tm