قطمون ( نبرد - )

قطمون محل های عربی است در بیت المقدس غربی که کمی به طرف جنوب واقع شده است . این محله بر بلندیی مشرف بر بیشتر محله های عربی و یهودی

بیت المقدس جدید ، مانند محله های بقعای بالا بقعای پایین ، رحافیا ، میکورحاییم و تپه بیوت برپا شده است . بلندترین نقاط قطمون : دیر مارسمعان می باشد که مقر اقامت تابستانی پاتریک روم ارتدکس می باشد .

به همین دلیل این محله و ساختمان دیر خودبه خود دارای ارزش نظامی بزرگی است که صهیونیستها این موضوع را در یافته و در اواخر ماه آوریل 1948 زمانی که ساکنین محله از به وجود آوردن استحکامات و سنگربندی محله غافل مانده و مأموریت دفاع از آن را تنها به عهده رزمندگان ارتش جهاد مقدس که تعدادی اندک به فرماندهی ، مبارز ابراهیم ابودیه بود گذاشته بودند سعی در اشغال این محله نمود .

این در حالی بود که همان تعداد اندک رزمندگان نیز به دلیل آنکه نظارت و کنترل نیروهای قیمومیت بریتانیا بر ورود اسلحه به فلسطین از خارج و حمل ونقل آن شدید بود - - در حالی که همین حکام ، خود مسلح شدن یهودیان را نادیده گرفتند - - اسلحه کافی در اختیار نداشتند .

صهیونیستها با تسلط بر بیشتر ساختمانها و ارتفاعات مشرف بر قطمون و به ویژه ساختمان چهار طبقه زلبرشتاین و سنگربندی محکم آنها جهت اشغال این محله زمینه سازی کردند . صهیونیستها همچنین بر تمام وسایل حمل و نقل تسلط یافتند به طوری که اتوبوسهای قطمون نمی توانستند به نقطه ای دورتر از محله ثوری بروند و از آنجا مسافرین با زره پوشها دروازه الخلیل منتقل می شدند زیرا یهودیان از محله بر روی هر ماشینی آتش گشوده و اعراب نیز از بالای کوه صهیون مقابله به مثل می نمودند .

این وضعیت منجر به کوچ بیشتر ساکنین قطمون گردید و این موضوع صهیونیستها را بر آن داشت که پس از قطع جریان برق و ارتباطات تلفنی محله در روز 10/3/1948 به زور به محله حمله ور شده و سه خانه از خانه های اعراب را ویران سازد . اما رزمندگان در دفاع از محله شهامت به خرج داده و متجاوزین را مجبور به بازگشت نمودند . این عمل چندین بار در طول دو ماه مارس و آوریل 1948 تکرار شد .

پس از آنکه تمام تلاشهای صهیونیستها جهت اشغال محله قطمون و در نتیجه شکستن محاصره محله های یهودی بیت المقدس به ویژه محله میکورحاییم شکست خورد و با نزدیک شدن زمان خروج نیروهای بریتانیایی از فلسطین ،

فرماندهی نیروهای صهیونیستی بیت المقدس بیشترین سعی خود را به کار برده و اقدام به تقویت نیروهایش با بهترین یگانهای جنگی خود از جمله تیپ هارئیل ( الماخ ) نمود .

این تیپ در روز 20/4/1948 در کاروانی متشکل از 350 خودرو به فرماندهی دیوید بن گوریون رئیس آژانس یهود به طرف بیت المقدس به حرکت در آمد . کاروان تیپ هارئیل در کمین رزمندگان عرب واقع شده و پیش از آنکه بتوانند پس از رسیدن نیروهای کمکی از این کمین رهایی یابند خسارات سنگینی را متحمل نشدند . در این هنگام برای فرماندهی صهیونیسم مشخص شد که برای سیطره بر بیت المقدس نیازمند طرح و برنامه ای پیشرفته و کامل می باشد . پس از آن برنامه و طرح ریخته شده که به نام یبوس ( اسم قدیمی و کنعانی قدس ) خوانده شد .

هدف اصلی این برنامه این بود که در مرحله اول با بر مناطق چهارگانه مسلط بر شهر و حومه آن استیلا یابند . این مناطق عبارتند از : صموئیل پیامبر ، الشیخ جراح ، قطمون و بیمارستان اوگستا ویکتوریا بر روی کوه المکبر بودند .

هجوم اشاره به حرکت از سه محور داشت . اول - - به طرف صموئیل پیامبر به هدف گشودن راه به طرف یعقوب پیامبر . دوم - - به طرف شیخ جراح جهت رسیدن به کوه مکبر . سوم - - به طرف قطمون برای به دست آوردن و تأمین ارتباط با میکورحاییم و آبادی های صهیونیستی پیرامون شهر بیت المقدس .

اجرای حمله به بیت اکسا به عنوان مقدمه اشغال صموئیل پیامبر در روز 27/4/1948 شروع شد . روز بعد در حالی که نیروی ویژه اشغال قطمون جهت اجرای مأموریتش آماده می شد صهیونیستها به محله شیخ جراح حمله بردند .

در شب 30 - - 29 آوریل نیروی ویژه اشغال قطمون با گذر از جاده ای صعب العبور به طرف دیر مارسمعان به حرکت در آمدند . سپس برای غافلگیر کردن رزمندگانی که بر روی تپه ای مستقر بودند از سخت ترین شیب تپه که رزمندگان آن را برای حمله مفید نمی دانستند بالا رفته و پس از آنکه به نزدیکی بالای تپه رسیدند مدتی استراحت نموده و سپس به دیر حمله ور شدند و پس از نبرد کوتاهی همراه برخی عراقی های تابع نیروهای جهاد مقدس توانستند دیر را به اشغال خود در آورند .

عراقی ها پس از عقب نشینی از دیر در ساختمانهای مجاور متمرکز شده و آتش سنگینی را بر روی صهیونیستها گشودند که خسارات زیادی به آنها وارد ساخته و آنها را از گسترش دادن پهنه اشغال بازداشت . در حالی که صبحگاه دمیده بود فرمانده صهیونیستها تصمیم گرفت که به انتظار فرا رسیدن تاریکی شب جهت پیگیری پیشروی ها در داخل دیر موضع بگیرند .

در این هنگام رزمندگان که خستگی دشمن را در یافته بودند با استفاده از دیواره های باغها ( کوچک ) و دیوار منازل ضد حمله ای را بر ضد صهیونیستها سازمان دادند . نیروهای صهیونیسم خطرناک بودن موضعشان را احساس کردند به همین دلیل تعدادی از آنها بر بام دیر رفته و با تعدادی نارنجک نیروهای عرب را مورد حمله قرار دادند . این عمل از نیروی ضد حمله کاست و آن را متوقف ساخت .

تعداد کشته ها و مجروحین صهیونیستها بسیار بالا رفته بود آنچنان که فرمانده آنان در مورد حفظ دیر شک کرد و به فکر عقب نشینی افتاد . اما به دلیل عدم امکان انتقال مجروحین تصمیم گرفته شد تا به انتظار فرا رسیدن شب نشسته و آنگاه عقب نشینی را آغاز کنند .

در همین اثناء از محله تحت محاصره میکورحاییم خبر رسید که تعداد زیادی از اهالی عرب آنجا شروع به ترک محله از راه دامنه های دیگر نموده اند . این امر باعث بالا رفتن روحیه نیروهای صهیونیست شد .

بعد از ظهر روز 30 آوریل نیروهای عرب با پشتیبانی یک زره پوش حامل توپ حمله به دیر را از سر گرفتند اما به دلیل ناتوانی از به کارگیری دقیق و صحیح قدرت آتش زره پوش هیچ موفقیتی به دست نیاوردند و متوقف شدند . در دل شب صدای انفجار شدید و پی درپی شنیده شد و صهیونیستهای محاصره در دیر دانستند که این شلیکها از توپ خانه تیپ عتصیونی است که از طرف کریات شموئیل برای پشتیبانی آنان به راه افتاده است .

به همین دلیل علی رغم خسارات زیادی که متوجه آنها شده بود تصمیم به پایداری گرفتند . با فرا رسیدن تاریکی شب روز 30 آوریل نیروهای تیپ عتصیونی به دیر رسیده و به جای تیپ هارئیل که با حمل مجروحین و اجساد کشته شدگان بیت المقدس باز گشت قرار گرفت . در صبح روز 1/5/1948 نیروهای تیپ پیشروی

خانه به خانه خود را پی گرفته تا آنکه به محله میکور حاییم رسیده و بر تمام محله قطمون سیطره یافتند .

پس از آنکه محله قطمون از بیشتر ساکنین آن خالی شد غیر از تعدادی خانواده های فقیر و افرادی از محله که با رزمندگان عراقی و فلسطینی نیروهای جهاد مقدس - که پس از رسیدن نیروی کمکی از ارتش نجات به فرماندهی عبدالحمید الراوی تعداد آنها بین 180 تا200 رزمنده بود - همکاری می کردند فرد دیگری باقی نماند . اما این عده نیز بیش از 24 ساعت امکان ماندن در محله را نیافته و از آنجا عقب نشینی کردند .

در این محله همچنین حدود 30 نفر سرباز از نیروهای اردنی به همراه 3 زره پوش تحت حمایت کنسولگری عراق وجود داشت . این نیروها هنوز به یاری رزمندگان برنخاسته بودند که فرمانده بریتانیایی فرمان عقب نشینی فوری را به فرمانده اردنی عبدالله التل صادر نموده و متذکر شد که در غیر این صورت مورد هدف توپخانه بریتانیا واقع می شود . عبدالله التل که این را دانست اجرای فرمان را به فرمانده بریتانیایی اعلام کرده و نیروهای اردنی عقب نشینی کردند .

ابراهیم ابودیه پس از آنکه حدود 300 رزمنده از روستاهای همجوار گرد هم آورد و سعی در اقدام به ضدحمله به قطمون و باز پس گیری آن نمود اما نیروهای بریتانیایی مانع رسیدن او به قطمون شدند . بدین ترتیب زیباترین محله عربی بیت المقدس به دلیل برتری زیاد نفرات دشمن ( نیروهای مهاجم به حدود 300 نفر می رسیدند ) و تأخیر سربازان بریتانیایی از اجرای وعده هایشان در مورد حفظ وضع موجود تا آخر دوره قیمومیت سقوط کرد .

مآخذ :

1. العارف ، عارف : النکتبة ، بیروت 1956 .
2. التل ، عبدالله : کارثة فلسطین ، قاهره 1959 .
3. البدوی ، حسن : الحرب فی ارض السلام ، قاهره 1976 .
4. القصری ، محمدفائز : حرب فلسطین ، دمشق 1962 .