خالدی ، یوسف ضیاء ( 1842 - 1906 )
یکی از نخستین پیشگامان برجسته فلسطینی است که نقش مهمی در حیات سیاسی و تقنینی فلسطین و آستانه ایفا نمودند .
خالدی تجارب سیاسی و علمی را به دنبال مطالعات ، سفرها و جابه جایی های خود در پستهای رسمی متعدد کسب نمود . در وین سکنی گزید و زبان عربی را در مدرسه زبانهای مشرق زمین فرا گرفت . اولین کسی بود که در سال 1880 به جمع آوری و چاپ دیوان لبید در وین اهتمام ورزید . خالدی اداره امور منطقه موطکی در استان تبلیس کردی را عهده دار گردید ، و کتابی در مورد قواعد زبان کردی به رشته تحریر درآورد .
خالدی یکی از نمایندگان فلسطین در مجلس نمایندگان بود . وی به اتخاذ مواضع مخالف در قبال عملکردهای بی رویه و خلاف قانون دولت عثمانی شهرت یافت ، و خواستار محاکمه صدراعظم و آن دسته از فرماندهان ارتش که در انجام وظایفشان قصور ورزیدند ، گردید .
خالدی ریاست جبهه ای از نمایندگان مخالف را برعهده گرفت . و با گزارشات خود و سخنرانیهای افراد گروه خود و در راس آنها خالدی موجبات خشم و جبهه گیری سلطان عبدالحمید دوم را فراهم ساخت تا جائی که وی مجلس را منحل و دستور تبعید ده تن از نمایندگان مخالف خارج آستانه و از جمله یوسف ضیاء خالدی نماینده بیت المقدس را صادر کرد .
فعالیت خالدی تنها در چهارچوب مخالفت با دخل و تصرفات عثمانی خلاصه نمی شد بلکه به عنوان یکی از طلایه داران آگاه و دوراندیش فلسطین با جنبش صهیونی و مهاجرت یهودیان به فلسطین به مخالفت برمی خاست . وی طی ارسال نامه بلندبالایی به صادوق خاخام فرانسه این موضوع را تاکید نمود که فلسطین جزء جدا ناپذیری از کالبد دولت عثمانی است و مهاجرت یهودیان خطری است که سرنوشت ملتفلسطین را تهدید می کند ، بنابراین یهودی بایستی در جستجوی مکان دیگری برای مهاجرت باشند .
قابل ذکر است که تئودور هرتزل رئیس جنبش صهیونی با نگارش نامه ای در تاریخ 19 مارس 1899 به اظهارات خالدی پاسخ داد و تصریح نمود که ترسی از ناحیه مهاجرت وجود ندارد . یهودیها دوستان ترکیه محسوب می شوند ، و صهیونیت نه تنها کدورتی نسبت به دولت عثمانی ندارد بلکه مایل است از طریق مهاجرت مکانی برای خود به وجود آورد . ملت فلسطین در بین یهودیها از برادران باهوشی برخوردار خواهند شد و سلطان نیز دارای هوادارانی مخلص و فداکار خواهد بود . هرتزل در پایان نامه خود اظهار امیدواری کرد که سلطان به درخواستهای وی پاسخ مثبت دهد و با پیشنهاد مزبور موافقت نماید وگرنه یهودیها از آن کشور صرف نظر نموده و در جستجوی مکان دیگر برای مهاجرت خواهند بود .
این نامه کوچکترین تاثیری در موضع گیری خالدی نداشت بلکه برعکس او را در مخالفتش با مهاجرت یهودیان به فلسطین مصمم ساخت .
مآخذ :
- حسان حلاق : موقف الدولة العثمانیة من الحرکة الصهیونیة 1897 - 1909 ، بیروت 1978 .
- نوری ، عثمان : عبدالحمید و دور سلطنتی ، ج1 ، آستانه 1909 .
- زرکلی ، خیرالدین : الألام ، ج 9 ، بیروت 1969 .
- Khalidi.W. From Hoven to congucst, Bcirut 1971.
- Mandel.N : Turks, Arabs and Jewish Immiigration intoplaestine 1882-1914 OxFord 1965.
