قیس ( قبیله - )
یکی از بزرگترین و قوی ترین قبایل در شمال جزیره العرب قبل از اسلام و بعد از آن می باشد و به قیس یا قیس عیلان ابن مضربن تراربن معدبن عدنان منسوب می گردند .
سکونت آنها در ابتدا در مناطق جنوبی منحصر می شد ولی بعدها در مناطق وسیع وسط جزیره العرب و شمال آن سکونت گزیدند . بعد از فتح اسلام مهاجرت آنها زیاد شد . در حلب ، حمص و مناطق دیگر شمال شرقی سرزمین شام و همچنین دمشق ، حوران ، بثینیه ، جولان ، بالکان و فلسطین پراکنده شدند .
در سرزمین شام قبیله قیبه به عنوان یک نیرو و قوه سیاسی - نظامی بزرگی در صدر اسلام و زمان امویان به روز می کنند ، که باعث درگیری و برخورد به کلب ، قبیله اصلی قضاعه یا یمن می شود .
سفیانی های بنی امیه علی رغم اینکه معاویه ابن ابی سفیان پیروزی چشمگیری در ایجاد توازن و تعادل بین دو گروه به وجود آورد ، به " کلب " استناد می کنند . به نظر می رسد که زمان معاویه دوم شاهد تحرکات قبایل قیسیه در شمال شرق سرزمین شام و قنسرین و قرقیسیاء و حران بود و از بیعت با معاویه امتناع کردند . شاید علت درگیری و مخالفت بین قیسیه و یمانیه در سرزمین شام به ماقبل دوره اموی برمی گردد . قبیله یمانیه قبل از قیسیه در سرزمین شام سکونت داشتند .
بعد از فوت معاویه دوم ( 64 ه/684 م ) قبیله قیس به ابن الزبیر ضمیمه شد و ضحاک بن قیس فهری قیسی بر علیه مروان بن حکم قیام کرد . ولیکن نفوذ قیسیه بعد از جنگ و نبرد مرج راهط که در آن مروان ابن حکم پیروز و ضحاک به قتل رسید متزلزل شد .
ولی فتنه و کینه بین قبیله قیس و حکب به پایان نرسید و زفربن حارث قیسی بعد از نبرد مرج راهط فرار کرد . قرقیسیاء را به عنوان پایگاه خود قرار داده و قیس هم به آن ضمیمه گردید . بدین ترتیب قتل و خونریزی استمرار یافت . و تعداد زیادی از خلفای بنی امیه مثل عبدالملک بن مروان و
هشام بن عبدالملک تلاش زیادی در نزدیک کردن و موازنه بین قیسه و یمانیه به عمل آوردند .
به هرحال هرکدام از دو قبیله قیس و یمانیه در سرزمین شام ، بعد از دست دادن فرصت و فوت وقت ، به این واقعیت پی بردند که زوال و از بین رفتن دولت اموی به معنای زوال سیادت و امتیازات آنها می باشد . بنابراین این دو دسته به مبارزه خود بر علیه خلفای عباسی استمرار بخشیدند .
مآخذ :
- کلبی ، ابن سائب : الجمهرة فی الانساب .
- ابن حزم : جمهرة انساب العرب ، قاهره 1948 .
- Fisher, A : Encycl de I'Islam, ( Kais - Ailan ) .
