شقیف ( نبرد - )

دژ شقیف در نزدیکی روستای ارنون در 15 کیلومتری جنوب شرقی شهر نبطیه در جنوب لبنان واقع است . صلیبی ها در زمان اشغال این منطقه ، این دژ را برپا کردند ، سپس صلاح الدین ایوبی در سال 590ه/1194م آنجا را آزاد کرد . جنگ دژ شقیف - - ارنون از بارزترین و مهمترین جنگهایی است که نیروهای مقاومت فلسطین با ارتش متجاوز اسرائیل انجام دادند . نیروهای اسرائیلی قبل از آن چندین بار به مواضع نیروهای انقلاب فلسطین در جنوب لبنان تجاوز کردند .

مقاومت در نبرد شقیف - - ارنون دشمن را به عقب راند و اهداف تجاوزگرانه او را خنثی نمود . در خلال دوره ای که در ابتدای سال 1980 شروع شد و تا ماه مه همان سال طول کشید ، ( تاریخ حمله اسرائیل به منطقه دژ شقیف - - ارنون ) نیروهای اسرائیلی علاوه بر بمباران هوایی و توپخانه ای ، هر روز حملات تجاوزکارانه خود را بر مواضع انقلابیون فلسطین در جنوب لبنان شدت بخشیدند .

دشمن نیز تصمیم به انجام چندین عملیات هوایی و دریایی گرفت و از برتری که در زمینه تعداد نیرو و سلاحهای پیشرفته و متنوع داشت سعی کرد پیروزی های نظامی کسب نماید و مواضع نیروهای مقاومت و نیروهای رزمنده اش را از بین ببرد . دشمن از مجموعه عملیات جنگی اش این اهداف را دنبال می کرد :

1. آزمایش قدرت و توانایی نیروهای مقاومت .
2. انتقال جنگ به سرزمینهایی که نیروهای مقاومت مراکزشان را در آنجا برپا کرده بودند .
3. مجبور کردن نیروهای مقاومت به وضعیتی که دائما در حالت دفاع منفی باقی بمانند و از نظر روانی بتوانند رضایت این نیروها را در خصوص اینکه مقاومت و جنگ فایده ای ندارد جلب کنند .
4. تخریب سلاحهای دوربرد نیروهای مقاومت ( توپخانه ، موشکهای زمین به زمین ) تا آتش آنها به شهرکهای صهیونیست نشین اسرائیل در شمال فلسطین اشغالی نرسد .
5. پیروزی بر بزرگترین مجموعه از نیروهای مقاومت .
6. اجبار فرماندهی انقلاب فلسطین به عقب نشینی و کنار گذاشتن اهداف و خواسته هایشان .

دشمن با هجوم خود در شب 15/8/1980 تلاش کرد دو عملیات پیاده کردن نیروهایش از طریق دریا در شهر صیدا و شمال شهر صور را انجام دهد ، این نیروهای دشمن با نیروهای مقاومت برخورد نمودند و دشمن مجبور به عقب نشینی گردید . اما با این کار تلاش کرد نیروهای مقاومت را گول بزند و تلاشهایش را متوجه این منطقه نمود بدون منطقه ای که سه روز پس از آن تجاوز را متوجه آن ساختند . فرماندهی ارتش اسرائیل لشکر جولان را موظف نمود عملیات هجوم به منطقه دژ شقیف - - ارنون را اجراء نماید .

برای آمادگی اجرای این مأموریت و تمرین عملیات ، بعضی از یگانهای این لشکر با حمایت توپخانه و زره پوشها شروع به تمرین عملیات مشابهی در زمین جولان سوریه اشغالی در روز 12/2/1980 نمود . خود رئیس ستاد ارتش اسرائیل بر این مانور و سیر مراحل آن نظارت می نمود .

یگانهایی از لشکر جولان در عملیات هجوم بر منطقه دژ شقیف - - ارنون شرکت کردند و همچنین دو گروه چترباز از لشکر چترباز 31 و یک اسکادران از هلیکوپترها و یگانهایی از توپخانه و زره پوشها و نیروی هوایی در صورت اعلام نیاز فرمانده لشکر به پشتیبانی آنها می پرداخت ، نقشه عملیات شامل این بود که نیروهای مهاجم در دو محور حرکت نمایند :

1 - محور اول :

محور اصلی هجوم و نیروهای این هجوم از منطقه تجمع در جنوب خیام و جنوب قلعه ، حمله خود را به سوی شمال تپه لوبیا شروع کردند تا به پل خردلی بر رود لیطانی برسند . پس از عبور از رودخانه به سه ستون تقسیم می شوند : ستون اول به شهر ارنون هجوم برد ، ستون دوم به شهر کفرتبنیت و ستون سوم به حرش نبی طاهر هجوم بردند .

2 - محور دوم :

محور هجوم دوم بود . نیروهای این هجوم از خود منطقه تجمع خارج می شوند سپس به سوی شمال کفرکلا و شهر عدیسه حرکت می کنند و از نزدیکی تپه ناقعانی ( شمال طیبه ) می گذرد و پس از دور زدن دیر سریان ، از رود لیطانی به سوی جنوب شهر یحمر و رادار و دژ شقیف عبور می کنند .

این نقشه مهمترین مأموریت نیروهای اسرائیلی شرکت کننده در عملیات را این گونه بیان می کند :

1. نیروی اولی ( اصلی ) به مواضع نیروهای مقاومت هجوم می برند و آنها را از بین می برند ، به ویژه در دو شهر ارنون و کفر تبنیت .
2. نیروی دوم به مواضع نیروهای مقاومت هجوم می برند و آنها را نابود می کنند به ویژه در کفرکلا و دژ شقیف .
3. مأموریت دو گروه چترباز پشتیبانی نیروی اول و ایجاد کمین در راهها برای جلوگیری از رسیدن کمک است .
4. در حین نیاز و درخواست فرمانده لشکر زرهی پشتیبانی توپخانه و هوایی انجام خواهد شد .
5. نیروها در مواضعی که اشغال می کنند تمرکز پیدا کرده یا برحسب پیشرفت موضع ناشی از سیر عملیات جنگی از آن عقب نشینی می کنند .
6. نیروهای پیاده از منطقه تجمع خارج شده و عملیات حرکت به سمت دامنه ها را برای رسیدن به اهداف تعیین شده را اجرا می کنند . این عملیات بدون آتش تهیه انجام می گیرد تا به نحو احسن عملیات انجام شود .

نیروهای اسرائیلی از منطقه تجمع در ساعت 19 شامگاه روز 18/8/1980 خارج شدند تا در ساعت 24 به پایگاههای حمله برسند و در آن آماده شوند و عملیات در ساعت یک صبح روز 19/8/1980 شروع گردد . سه روز بین 15 اوت تا 18 اوت ، زمانی که دشمن سعی کرد نیروهایش را در دو شهر صور و صیدا پیاده کند به آرامش گذشت . مراکز اطلاعاتی نیروهای مقاومت شب 18 اوت تحرکات فعال خودروهای دشمن را از شهر اشغالی مطله در بین ساعات 19 و 22 و 15 دقیقه و بعد ازنیمه شب 18 و 19 اوت مشاهده کردند ، مرکز دیدبانی در مدخل شهر ارنون تحرک نیروهای دشمن را در مسافت کمتر از 100 متری را مشاهده کردند ، فرماندهی گروه مقاومت در منطقه ارنون دستور آمادگی برای رویارویی با دشمن را داد و فرماندهی را از این امر با خبر کرد و دستور داد که مبارزین تیراندازی نکنند مگر هنگامی که برد اسلحه هایشان به دشمن برسد و خود او به سوی نیروی دشمن مهاجم گلوله آتش بگشاید .

فرماندهی نیروهای مقاومت در منطقه به تمامی پایگاههای خود در کفر تبنیت ، دژ شقیف ، حرش نبی طاهر ، قمراسعد ، رادار ، عمیر ، زوطر شرقی و تمامی مواضع مقاومت در محور نبطیه دستور داد برای جلوگیری از هجوم تجاوزکارانه دشمن و خنثی کردن آن آماده باشند .

نبرد در این مواضع از نظر حجم انبوه آتش وضعیت خاصی پیدا کرد . نیروهای مقاومت توانستند که خود را حفظ کرده و به آموزش بپردازد و منتظر دشمن باشد و تا زمانی که نیروهای دشمن در تیررس سلاحهایشان قرار گیرند به سوی آنها تیراندازی نکنند .

مثلاً در کفر تبنیت که امکان گرفتاری دشمن مهاجم در دام وجود داشت نیروهای مقاومت پخش شدند و تا هنگامی که دشمن به ده متری آنها نرسید مبارزین آتشی نگشودند . لذا نبرد ، پس از رسیدن چتربازانی که در شرق کفر تبنیت پایین آمدند ، تبدیل به نبرد خیابانی شد و نیروهای دشمن از موضعی به موضع دیگر عقب رانده می شدند . در ساعت 40 دقیقه صبح 19 اوت ، در حالی که موضع دژ شقیف با آتش مستقیم خمپاره و مسلسل های سنگین از نیروهای ارنون و کفر پشتیبانی کردند ، مدافعان دژ مشاهده کردند که نیروهای دشمن به دژ نزدیک می شود .

هنگامی که دشمن به مسافت حدود 200 متری دژ رسید آتش سنگین بر آنها باریدن گرفت . در همان وقت توپخانه سنگین مقاومت محورهای تحرک دشمن و راههای کمک به آن و محل های تجمع نیروی پشتیبانی و مستعمرات در عمق سرزمین اشغالی و منطقه نوار مرزی را شروع به کوبیدن کردند ، بر اثر آن خسارت سنگینی به یگان حمله کننده به دژ وارد شد .

توپخانه سنگین دشمن و توپ تانکها مرکز دژ را به امید ایجاد پوشش برای عقب نشینی نیروهای اسرائیلی به شدت بمباران کردند تا زمینه ای برای انتقال مجروحین و کشته شدگان به وسیله هلی کوپتری که در جنوب غرب دژ فرود آمد فراهم گردد .

در حالی که موضع حوش النبی طاهر با آتش سلاحهای خود از نیروهای مقاومت در کفر تبنیت و ارنون پشتیبانی می کرد ، به دلیل اشتغال مدافعین قلعه به جلوگیری از هجوم دشمن ، مدافعین الحرش ملاحظه کردند که یک ستون دشمن به سوی آنها می آید ، که به سوی آنها آتش گشودند . هنگامی که نیرویی از ستون تلاش نمود محل مدافعین را شناسایی کند ، یکی از یگانهای مدافعین در خود الحرش با این ستون دشمن درگیر شد و درگیری لابه لای درختان و درخت به درخت شروع شد و تا ساعت یک صبح ادامه یافت و در قصر اسعد ، نیروهای مقاومت توانستند جلو هجوم دشمن را بگیرند و خسارتهای زیادی به دشمن وارد کنند .

نیروهای اسرائیلی که عملیات هجوم را اجرا کردند از نظر نیرو و امکانات برتری خاصی داشتند ، برای تحقق حمله غافل گیرانه ، تمام واحدها از فرمانده لشکر دستور گرفتند تا عملیات آتش را بجز در ساعت یک صبح 19 اوت شروع نکنند و تمام واحدها در ساعت مذکور به شکل دقیق عملیات خود را شروع نمایند . اما نیروهای مقاومت نیت غافلگیری را از نیروهای مهاجم دریافتند ، لذا بعد از اینکه توانستند مواضع خود را مخفی نمایند و آتش خود را هدف گیری کنند و در وقت مناسب دشمن را در تیررس اسلحه خود یابند آتش گشودند .

بعد از آنکه فرماندهی نیروهای مقاومت به مسئول خود تأکید کردند که نیروهایش توانسته در مواضع خود ثابت شود و به دفاع بپردازد و دشمن نتوانسته به اهداف خود برسد ، مسئول نیروهای مقاومت تصمیم گرفت که بعد از ارزیابی موضع و حجم نیروهای مهاجم دشمن و کشفنیت و اهداف دشمن ، نیروهای مقاومت ضد حمله فوری انجام دهند تا قبل از طلوع فجر و قبل از آنکه فرماندهی دشمن کمکهای بیشتری بفرستد نیروهای آن را وادار به عقب نشینی کند .

براساس این تصمیم مسئول فرماندهی به نیروهایش در منطقه دستور داد تا ضد حمله ای را با تمام امکانات خود انجام دهند . همچنین تصمیم گرفت از بعضی یگانهای ذخیره استفاده کند و از آتش سنگین سلاحها برخوردار شود ، بنابراین نیروی ذخیره توانست در ساعت 30/1 صبح 19 اوت به مدخل ارنون برسد و دشمن را وادار به عقب نشینی کند ولی دشمن همچنان با مدافعین شهر درگیر بود و در ساعت 55/1 نیروی ذخیره دیگری به شهر کفر تبنیت رسید و دریافت که جنگ در خیابانها جریان دارد .

این نیروها به کمک مدافعین شهر توانستند حمله دشمن را رد کرده و نیروهای آن را به سوی پل خردل بر روی رود لیطانی وادار به عقب نشینی نماید . همین وضعیت نیز پس از رسیدن نیروی ذخیره سوم حرش نبی طاهرا در آنجا صورت گرفت که در نتیجه آن دشمن مجبور به عقب نشینی شد . در این اثنا ، توپخانه سنگین فلسطینیان با آتش سنگین ، نیروهای مقاومت را پشتیبانی می کرد و بعد از آنکه نیروهای دشمن شروع به عقب نشینی کردند به تعقیب آنها پرداخت . هلی کوپترها در مواضع مختلف جنگ در ساعت 30/3 صبح روز 19 اوت فرود آمدند تا مجروحین و کشته شدگان را منتقل نمایند .

در همان زمان نیروهای مقاومت ، دشمن را تعقیب کردند و به دور پل خردل حصاری ایجاد کردند . اسرائیلی ها نتوانستند از این محاصره خارج شوند تا اینکه نیروی هوایی و توپخانه سنگین ارتش آن در ساعت 50/5 صبح روز 19 اوت وارد نبرد شد و بمباران هوایی و توپخانه ای آن بر مواضع نیروهای مقاومت تا ساعتها ادامه یافت . نبرد دژ شقیف - - ارنون دارای ویژگی های زیر بود :

1. این نبرد یکی از جنگهای کوچکی بود در طول تاریخ قدیم و جدید که در آن نیرویی معادل یک گروهان که توسط توپخانه حمایت می شد توانست هجومی را که یک لشکر از ارتش که از نظر تسلیحاتی و آموزشی بسیار عالی بودند و با دو گروهان چترباز پشتیبانی می شدند و نیز توپخانه و نیروی هوایی نامحدود او را حمایت می کرد ، خنثی نماید و آن را به عقب براند . این نیروی کوچک ، نیروی بزرگ دشمن را وادار به عقب نشینی و تحمل خسارتهای سنگین و همچنین شکست نمود . این نبرد از جمله نمونه نبردهایی بود که پیروزی در آن به نسبت نیرویی که مقدارش115 بود محسوب می شود .
2. نیروی معنوی در جان و روح مبارزان مقاومت فلسطین به حد زیاد و سطح بالایی رسید . این مبارزان می دانستند که با یک نیروی بسیار عظیمی ، از نظر تعداد افراد و امکانات ، مواجه می شوند . با این حال توانستند با صبر و انضباطی که داشتند مهمترین عنصر نقشه دشمن را که همان اصل غافلگیری بود از او بگیرند .
3. بیداری و هوشیاری نیروهای مقاومت از عوامل اصلی بود که نقشه دشمن را نقش بر آب کرد . این نیروها توانستند کار خود را انجام دهند و با سرعت و لیاقت کامل آماده رویارویی با دشمن گردند .
4. فرماندهی نظامی مسئول ، با توانایی عالی ، جنگ را اداره کرد . وی در ابتدای امر موضع دفاعی گرفت و توانست موضع جنگی در صحنه نبرد را به سرعت و به دقت ارزیابی نماید و در وقت مناسب دستور حمله متقابل را صادر نمود که باعث اجبار دشمن به عقب نشینی و ناکام ماندن نقشه های دشمن و اهداف او گردید .

مآخذ :

1. مجله شوؤن فلسطینیه : شماره 107 ، اکتبر 1980 ، مرکز الابحاث ، بیروت .
2. مجله المعرکه ، شماره دوم 1982 ، بیروت .
3. Le Monde Diplomatique, octobre 1980, paris.