سران آفریقا ( طرح - )

سازمان وحدت آفریقا ، پس از شکست طرحهای دیگر بحران زدایی ، به ویژه طرح راجرز و مأموریت یارینگ به رفع بحران نبرد عربی اسرائیلی پرداخت . این سازمان برای نزدیک ساختن نقطه نظرهای مصر و اسرائیل به تلاش وسیعی دست زد زیرا مصر که بخشی از قاره آفریقا و عضو مؤسسه سازمان است ، دچار اشغال سرزمینهایش توسط اسرائیل است و همواره از سوی آن ( اسرائیل ) مورد تهدید تجاوزکارانه قرار دارد .

در 22 ژوئن 1971 ، کنفرانس سران دولتها و پادشاهان و رژیم های عضو سازمان که در آدیس آبابا پایتخت اتیوپی تشکیل شد ( و عالی ترین هیأت آن به شمار می رود ) قطعنامه ای صادر کرد که از جمله نیرومندترین قطعنامه هایی محسوب می شود که از سوی سازمان مذکور به پشتیبانی مصر و محکوم کردن اسرائیل از تجاوز سال 1967 صادر شده است . این قطعنامه خواستار موارد زیر شد :

1. عقب نشینی سریع نیروهای اسرائیل از تمامی سرزمینهای عربی به مرزهای 4ژوئن 1967 ، براساس قطعنامه شماره 242 شورای امنیت .
2. پشتیبانی کامل از مأموریت گوناریارینگ عموما و پیشنهادات صلحی که در فوریه 1971 ارائه داد ، به ویژه این پیشنهادات مورد موافقت مصر و مخالفت رژیم صهیونیستی واقع شد .
3. تأکید مجدد بر همبستگی سازمان با مصر و استقبال سازمان از موضع مثبت مصر در قبال پیشنهاداتیارینگ مانند گامی عملی در ایجاد صلح پایدار عادلانه در خاورمیانه می باشد .
4. تقبیح مخالفت رژیم صهیونیستی با ابتکار " یارینگ " و درخواست از اسرائیل تا به پیشنهادات وی پاسخ مثبت دهد .

از آنجا که رهبران آفریقایی متقاعد شده اند که اسرائیل به موضع گیری سرسختانه و خصمانه خود ادامه می دهد و لازم است زیر فشار قرار گیرد تا از این سختگیری دست بردارد .

نشست سران ، کمیسیونی متشکل از ده تن از رهبران آفریقایی به ریاست مختار ولددادا رئیس جمهور موریتانیا ، و عضو رؤسای کشورهای حبشه و تانزانیا و لیبریا و نیجریه و سنگال و کامرون و ساحل عاج و زئیر ، برای وارد ساختن ( اسرائیل ) برای دست برداشتن از برخی مواضع خود ، برگزید .

این کمیته چهار تن از رهبران عضو را برای بازدید از مصر ( و اسرائیل ) طرح سئوال های مشخص و پیشنهادات دقیق به سادات و کلدامایر درباره آینده گفت وگوهای صلح برگزید . این کمیته چهار نفره که به " کمیته بزرگان آفریقا " موسوم شد و از رؤسای کشورهای سنگال و زئیر و کامرون و نیجریه تشکیل شده بود و لئوپولا سنگور ، رئیس جمهور سنگال ریاست آن را به عهده داشت . کار خود را از آغاز ماه نوامبر 1971 شروع کرد .

کمیته مذکور پس از بازدیدهایی از مصر و اسرائیل ، یادداشتی در مورد نتایج کوششهای خود به دبیرکل سازمان ملل متحد " اوتانت " و پنج دولت بزرگ و دولتهای آفریقایی ارسال داشت . این یادداشت حاوی مواضع مصر ( و اسرائیل ) در برابر مسائل شش گانه ای بود که این کمیته مطرح کرد .

1. تجدید مأموریت یارینگ مبتنی بر قطعنامه شماره 242 شورای امنیت : مصر با آغوش باز و بدون هیچ محافظه کاری این پیشنهاد را پذیرفت . اما اسرائیل موافقت خود را به شرط عدم پذیرش شرایط پیشین اعلام داشت . یعنی آنکه از او نخواهند از عقب نشینی به پشت مرزهای جنگ ژوئن 1967 ، که یارینگ از او می خواست ، دست بردارد .
2. دستیابی به یک توافق موقت برای بازگشایی کانال براساس عقب نشینی موقتی نیروهای اسرائیل و استقرار نیروهای بین المللی به کرانه شرقی کانال به جای نیروهای عقب رفته اسرائیل : مصر به شرط آنکه اسرائیل ملزم به عقب نشینی کامل از سرزمینهای اشغالی شود ، موافقت خود را اعلام داشت اسرائیل نیز به شرط انجام گفت وگوهایی بین طرفین درباره شرایط این عقب نشینی جزئی ، بدون هیچ التزامی به عقب نشینی کامل ، با آن موافقت کرد .
3. مسأله مرزهای آرام و مورد قبول : مصر به این مسأله پافشاری کرد که صلح نهایی با عقب نشینی کامل اسرائیل از سرزمینهای عربی اشغال شده ، براساس قطعنامه های سازمان وحدت آفریقا تحقق می یابد . اما ( اسرائیل ) فقط برای گفت وگو درباره شرایط ایجاد چنین مرزهای آرامی اعلام آمادگی کرد نه چیزی بیش از آن .
4. تضمین هایی که سازمان ملل متحد برای پشتیبانی از هرگونه مصالحه ای میان دو طرف متخاصم می تواند ارائه دهد ، از جمله حضور نیروهای بین المللی در مناطق استراتژیکی : مصر مکررا موافقت خود را با تمرکز نیروهای بین المللی در دو سوی مرزهای این مناطق اعلام داشته است . اما ( اسرائیل ) فقط به اعلام آمادگی خود برای گفت وگو پیرامون این موضوع اکتفا کرد و روشن ساخت که در این مورد قید و شرط هایی دارد .
5. لزوم تصریح در مصالحه نهایی پیرامون اقدامات مربوط به عقب نشینی کامل : مصر به طور مؤکد با این موافق است که این عقب نشینی باید به طور کامل به مرزهای چهارم ژوئن 1967 انجام گیرد ، به نحوی که تمام سرزمینهای اشغالی عرب ، به زیر حاکمیت قانونی عربها ، باز گردد . اما رژیم صهیونیستی فقط به اظهار آمادگی خود برای گفت وگو در اطراف مرزهایی که عقب نشینی به طرف آن مرزها صورت می گیرد ، اکتفا کرد .
6. آزادی کشتیرانی در تنگه های تیران و حضورنیروهای بین المللی در شرم الشیخ : مصر با این اصل موافقت کرده است . اما اسرائیل مذاکره را به عنوان یکی از شرایط تحقق این اقدام مطرح کرد .

در برابر این تفاوت آشکار میان مواضع مصر و اسرائیل ، مسلم بود که مأموریت " سران آفریقا " با شکست مواجه شود . رئیس جمهور لئوپولد سنگور سخنانی که برابر مجمع عمومی سازمان ملل ( دسامبر 1971 ) ایراد کرد ، آشکارا شکست مأموریت خود را اعلام داشت و اسرائیل را به سبب " موضع آن در قبال مأموریت هیأت آفریقایی صلح ، نابود ساختن اشتیاق فراوان آن به تحقق صلح سیاسی کشمکش " مورد انتقاد قرار داد .

از آنچه که گذشت آشکار می شود که :

1. کوشش سران آفریقا ، چیزی بیش از تلاش برای موشکافی حقایق و انگیزش مأموریت یارینگ نبود . بنابراین نمی توان آن را " طرح صلح " به مفهوم دقیق این تعبیر دانست .
2. تلاشهای رهبران آفریقایی ، فقط به حل جزئی مسائل میان مصر و اسرائیل نظر داشت ، نه راه حلی فراگیر برای مسأله .
3. مصر در خلال این مأموریت ، نهایت " نرمش استراتژیکی " را از خود نشان داد . اما اسرائیل فقط نشانگر " خشکی استراتژیکی " با " نرمش تاکتیکی " بود زیرا تمام مسائل حساس را فقط با اعلام آمادگی برای گفت وگو در اطراف آن رد کرد .

مآخذ :

1. مجله السیاسة الدولیة ، شماره 27 ، قاهره ژانویه 1972
2. قاضی ، لیلی سلیم : تقاریر حول مشاریع التسویات السلمیة للنزاع العربی - الاسرائیلی 1972 - 1948 ، مجله شؤون فلسطینیة ، شماره 22 ، بیروت ژوئن 1973 .