تنوخ ( قبیله - )

قبیله ایست از یمن که علمای نسب و اخبار درباره آن اختلاف دارند . برخی معتقدند که تنوخیها از بنی اسد هستند و دیگران می گویند که از قضاعه می باشند . و باز گروهی دیگر معتقدند که اینها قبایلی پراکنده بودند ولی بعدها همدست شده و در محل خود " تنی کردند " یعنی مقیم گشتند . عصر دقیق تنوخی ها به درستی شناخته نشده است . گفته اند که در قرن سوم میلادی می زیسته اند ، نیز گفته شده که چندین قرن پیش از اسلام به شام کوچ کرده بودند . اینان نخستین کسانی از قضاعه بودند که بر اطراف شام مستولی شدند . ابن خلدون نیز به برخی از پادشاهان آنها چون نعمان بن عمر بن مالک و فرزندش عمر و اشاره کرده است .

در منابع تاریخی ، اطلاعات چندانی درباره تنوخیها وجود ندارد ، جز آنکه از طرف رومیها به حکومت گماشته شدند ، سپس نصرانی شده و به تدریج از بین رفتند . نخست ، قبیله سلیح که یکی از شاخه های قضاعه بود ، بر آنها مسلط گشت و سپس ضجاعم ، شاخه دیگری از قضاعه ، بر آنها مستولی گردید . ( نک - : ضجاعمه )

در روایتی آمده است که تنوخیها با ایرانیان جنگیدند و این مسأله برای پادشاه روم جالب بود لذا سوریه و مناطق مجاور در شمال بین النهرین و به ویژه منطقه حلب را به آنها واگذار کرد .

از اطلاعات دیگر درباره تنوخ این است که در سال 12 در اوایل ظهور اسلام ، میان آنها و خالدبن الولید جنگی روی داد که به نام واقعه دومه الجندل شناخته شد .

ظاهرا تنوخیها به شمال دیار شام نیز کوچ کرده بودند ، زیرا وقتی مسلمانان با قبایل عرب در شهر حلب و اطراف آن پیمان صلح بستند ، تنوخیها نیز در میان آنان بودند . ابن عبری گفته است که پنج هزار تن از این تنوخیان دعوت مهدی خلیفه عباسی را اجابت کردند و مسلمان شدند .

شایان ذکر است که نسبت ابوالعلاء مصری شاعر و فیلسوف معروف به قبیله یمنی تنوخ برمی گردد .

مآخذ :

1. ابن کلبی ، هشام : الجمهرة فی الانساب ( کتاب خطی )
2. طبری : تاریخ الرسل و الملوک ، لیدن 1881 - 1883 .
3. علی ، جواد : المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام ، بیروت 1968 .
4. باشمیل ، محمداحمد : العرب فی الشام قبل الاسلام ، دمشق 1973 .
5. حتی ، فیلیپ : تاریخ العرب ( مطول ) ، بیروت 1949 .