بغداد ( پیمان - )

آغاز پیمان بغداد را که بعدها با عنوان پیمان معاهده مرکزی ( سنتو ) شناخته شد ، می توان از تاریخ 24/2/1955 مشخص کرد ، یعنی زمانی که بین ترکیه و عراق پیمان دفاعی منعقد شد . به موجب ماده پنجم این قرارداد راه عضویت بر روی دولتهای دیگری که مایل به پیوستن به آن بودند بسته شد ، و این به دلیل دفاع از صلح و امنیت خاورمیانه از ( خطر کمونیسم ) بود .

انگلیس در آوریل 1955 ، پاکستان در ژوئیه 1955 و ایران در نوامبر 1955 ( 1334 ه - . ش ) به این معاهده پیوستند . در آن زمان تلاشهای نوری سعید نخست وزیر عراق برای قانع کردن تعدادی از دولتهای عربی به ویژه مصر و سوریه جهت پیوستن به این پیمان و متقاعد ساختن این کشورها به این که خطر اصلی در منطقه ، اسرائیل و هم پیمانانش می باشند ، که بعضی از منتسب به این پیمان هستند و یا آن را تأیید کرده اند ، و نه اتحاد جماهیر شوروی که تنها ، تغذیه کننده مصر و سوریه از جهت سلاح و تجهیزات است ، با شکست مواجه شد .

ایالات متحده آمریکا با این که نقش روشن و بارز و مشخصی در تشویق کشورهای مزبور برای انعقاد پیمان داشت ، ولی به طور کامل به آن نپیوست ، بلکه شرکتش را در این پیمان با به عضویت درآوردن بعضی از کمیته ها از جمله کمیته ضد خرابکاری و دو کمیته اقتصادی و نظامی ، محدود کرد و این وضع به همان صورت تا سال 1959 ادامه داشت تا این که پس از کودتای عراق و عقب نشینی آمریکا از عراق در سال 1959 ، ایالات متحده امریکا به طور کامل به عضویت پیمان مرکزی درآمد .

نظر بعضی از تحلیل گران در آن زمان این بود که محور حقیقی انگیزه ای که دولتهای غربی را به پایه ریزی این طرح مجبور کرد ، ارزش استراتژیک منطقه وسیع خاورمیانه از نظر نظامی می باشد ، به اعتبار این که خاورمیانه با اتحاد جماهیر شوروی هم مرز است و از نظر اقتصادی نیز این منطقه بزرگترین مرکز انبارهای مصروف نفت جهان است . علاوه بر آن ، این که انگلیس و ایالات متحده آمریکا با اجرای این پیمان ، خواهان چشم پوشی عراق از فلسطین به خاطر امنیت اسرائیل بوده اند .

همان گونه که ذکر شد عراق پس از کودتای 1958 فورا از پیمان خارج شد و در سال 1979 بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران ، جمهوری اسلامی نیز خارج شدن خود از این پیمان را اعلام کرد . سپس پاکستان و ترکیه از پیمان خارج شدند و پیمان بغداد عملاً منحل گردید .

مأخذ :

1. کری ، محمدعزیر ، الاحلاف و التکتلات فی السیاسة العالمیة ، کویت 1978 .