کمیته ویژه حقوق بشر سازمان ملل برای سرزمینهای اشغالی

به دنبال جنگ تجاوزکارانه اسرائیل در پنجم ژوئن 1967 که منجر به اشغال کامل فلسطین و سرزمینهایی از سایر کشورهای عربی گردید ( نک : جنگ 1967 ) . این کمیته به اقداماتی برای افشای سیاست توسعه طلبانه یهود در اراضی اشغالی و نقض حقوق بشر که برطبق کنوانسیونها و قراردادهای بین المللی ممنوع شده بود ، دست زد .

سازمان ملل متحد بلافاصله از این اقدامات آگاه و شورای امنیت در 14/6/1967 ( چند روز پس از پایان جنگ ) قطعنامه 237 را به تصویب رساند . در این قطعنامه آمده است : " حقوق اساسی و ثابت شده بشر باید حتی در طول تحولات و حوادث جنگ نیز مورد احترام قرار گیرد " و از اسرائیل خواست تا سلامت و امنیت ساکنان مناطقی که جنگ در آنها جریان است را تعهد نماید . همچنین درخواست نمود تا شرایط بازگشت ساکنانی را که از ابتدای جنگ مجبور به فرار شده اند ، فراهم نماید .

در این قطعنامه اسرائیل به احترام به مبادی انسانی

مربوط به غیر نظامیان در طول جنگ و رعایت کنوانسیون ژنو ( 12/8/1949 ) موظف گردیده است .

مجمع عمومی سازمان ملل نیز طی پنجمین نشست فوق العاده در 4/7/1967 قطعنامه شورای امنیت را مورد تأکید قرار داد . اسرائیل قطعنامه ها و قراردادهای بین المللی که لازم بود رعایت شود را در سرزمینهای اشغالی مورد احترام قرار نداد و عملاً از اجرای مفاد این قراردادها خودداری نمود . این امر باعث تشکیل کمیته ای خاص ، به نام کمیته ویژه برای تحقیق در فعالیتهایی که در مواردی مربوط به نقض حقوق بشر ساکنان سرزمینهای اشغالی می شود ، از سوی مجمع گردید . این کمیته براساس قطعنامه 2443 ( دوره بیست و سوم ) مورخ 19/12/1968 . تشکیل شد .

مجمع عمومی همچنین از اسرائیل خواست تا با این کمیته همکاری نموده و آن را در انجام وظایفش یاری دهد . اعضای کمیته را سه کشور سریلانکا ، سومالی و یوگسلاوی تشکیل دادند ، اما در 1974 سومالی از آن کناره گرفته و سنگال به جای آن تعیین شد .

مجمع این کمیته را موظف به تحقیق در فعالیتهای اسرائیل در موارد نقض حقوق بشر ساکنان اراضی اشغالی نمود و به موجب قطعنامه 3005 ( دوره بیست و هفتم ) مورخ 15/12/1972 وظیفه دیگری که تحقیق در مورد اتهامات وارده به اسرائیل مربوط به غارت منابع سرزمینهای اشغال شده و غارت آثار باستانی و فرهنگی اراضی اشغالی و همچنین محدودیت آزادی عبادت در اماکن مقدسه فلسطین بود ، را به وظیفه قبلی آن افزود .

کمیته مزبور اولین گزارش از تحقیقات خود را به بیست و پنجمین دوره مجمع ، در مارس 1970 تقدیم نمود و بعد از آن در هر دوره ای از دوره های مجمع ، گزارشات خود را دنبال نمود . کمیته ویژه حدود فعالیت خود را براساس وظیفه محول شده از سوی مجمع به شرح زیر می دانست :

1. سرزمینهایی که اراضی اشغالی شناخته شده ، یا همان مناطقی که در اشغال اسرائیل است . که عبارت بودند از : جولان ، کرانه غربی ( و شهر قدس ) ، نوار غزه و شبه جزیره سینا .
2. شهروندان و ساکنان اراضی اشغالی و کسانی که آنجا اقامت داشته و یا آنجا را به سبب جنگ ترک گفته اند ، ( یا به عبارتی ) مشمول قطعنامه 2443 مجمع عمومی اند .
3. سیاستها و فعالیتهایی که به نحوی حقوق بشر را تحت الشعاع قرار می دهد .

زمینه های تحقیق کمیته ویژه عبارت بودند از : همه سیاستهایی که اسرائیل بدان عمل نموده است . چه آن اهداف آشکار و یا پنهان باشد و در زمینه عملکرد ، هر کاری که به عنوان روش و شیوه برخورد شناخته شده و از جانب دستگاههای حکومتی اسرائیل در حق ساکنان عرب مناطق اشغالی اعمال شود . چه این برخوردها اجرای سیاستی معین بوده و چه غیر از آن باشد .

ملاک و معیار کمیته در تفسیر حوزه فعالیت ، اجرای وظایف و تعریف معیارهای تعیین سطح و نوع تجاوز ( اسرائیل ) ، کنوانسیونها و قراردادهای بین المللی زیر بود :

1. منشور سازمان ملل .
2. اعلامیه جهانی حقوق بشر که مجمع عمومی در 10/12/1948 صادر نموده بود .
3. قرارداد ژنو در مورد حمایت از غیرنظامیان در زمان جنگ .
4. قطعنامه 2252 پنجمین نشست فوق العاده مجمع عمومی .
5. قطعنامه مجمع در خصوص ایجاد کمیته .
6. قرارداد 14/5/1954 لاهه در مورد حفظ میراث فرهنگی در زمان وقوع نبرد مسلحانه و قراردادهای 1907 و 1899 لاهه در مورد قوانین و مقررات جنگ در خشکی .

دلایل و اسنادی که این کمیته در گزارشات خود به مجمع عمومی ارائه می نمود . موارد زیر را شامل می گردید .

1. سیاست الحاق اراضی اشغالی و اسکان یهود در آنها همچنین ایجاد شهرکهای یهودی نشین و انتقال غیر اعراب بدانجا .
2. تغییر اوضاع طبیعی ، نقشه جغرافیایی ، ترکیب سکونتی و ساختار اقتصادی و دینی سرزمینهای اشغالی .
3. اوضاع غیر عادی ساکنان تحت اشغال نظامی .
4. آثار اشغال طولانی و تجلی یافته در شکل تظاهرات مردمی و اتخاذ تدابیر سرکوبگرانه و بدرفتاری با

مردم ، همچنین دستگیری ها و محاکمه های دسته جمعی توسط اسرائیل .

1. وضعیت زندانیان سیاسی ، امنیتی و اداری .
2. وضعیت زندانهایی که دستگیرشدگان در آن به سر می برند .
3. آموزش ، تحولات و دگرگونی های آن .
4. سیاستهای انتقام جویانه .
5. ویران نمودن خانه ها و مصادره اموال اعراب و سلب مالکیت از آنها .
6. دستگیریهای دسته جمعی ، اخراج و شکنجه .
7. تعرض ، بدرفتاری و منع آزادی ها و شعائر دینی و حقوق و مقررات خاص خانواده ها .
8. از بین بردن شهرها و محلات ( نظیر تخریب کامل شهر " قنیطره " سوریه که کمی قبل از عقب نشینی صورت پذیرفت .
9. مهاجرت اجباری و آواره نمودن ساکنان عرب اراضی اشغالی و نادیده گرفتن حق بازگشت آنها بهمنازلشان .
10. بهره برداری غیر قانونی از ثروتهای طبیعی اراضی اشغالی و سؤاستفاده از درآمدها و ساکنان این سرزمینها .
11. غارت آثار باستانی .

اسرائیل از همکاری با این کمیته در اجرای وظایفش خودداری نمود ولی علی رغم این کارشکنیها کمیته مزبور توانست تا دلایل و اسناد لازم را براساس منابعی به دست آورد که مهمترین این منابع عبارت بودند از قطعنامه های سازمان ملل متحد .

کمیته بین المللی صلیب سرخ ، تحقیقات و گزارشات سازمانهای بین المللی غیر رسمی گزارشات ، اخبار و اطلاعات رسیده از اسرائیل ، تصاویر و اسناد و گزارشات روزنامه ها و مجلات مختلف در سراسر جهان ، اسناد صورتحساب دادگاههای اسرائیل در سرزمینهای اشغالی ، اسناد و بازجویی زندانیان عرب دستگیر شده از سوی دستگاههای حکومتی اسرائیل .

در کنار ارائه این اسناد و اطلاعات به مجمع عمومی ، کمیته ، علل نقض فاحش حقوق بشر در سرزمینهای اشغالی را نیز مورد بررسی قرار می داد . نمونه ای از آن مواردی است که در گزارش اکتبر و ژانویه 1976 به سی و یکمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد آمده است . این گزارش به عنوان سند سازمان ملل و با شماره 1/12/218 مورخ 1/10/1976 در این سازمان به ثبت رسیده است . در این گزارش آمده است :

کمیته ویژه از اولین گزارشش در سال 1970 براین نکته تأکید داشته است که ریشه های اساسی نقض حقوق بشر ساکنان اراضی اشغالی ، سیاستهای حکومت اسرائیل است که با هدف الحاق این سرزمینها به اجرا درمی آید . این گزارشات حاکیست عملکرد اسرائیل نتیجه تدابیر و سیاستهای مستقیم و غیرمستقیم این دولت می باشد . خطرناک ترین و مهمترین این سیاستها ، ایجاد شهرکهای یهودی نشین و انتقال یهودیان به این شهرکها برابر سیاستهای کلی اعلان شده از جانب دولت اسرائیل می باشد .

تدابیر افراطی و اعمال خشنی که دولت اشغالگر برای سرکوب همه تظاهرات و اعتراضات علیه اشغال ، نظیر تخریب منازل وضع صدور محصولات کشاورزی ، به کار می گیرد ، از نمونه های بارز سیاستهای غیر مستقیم است . این کمیته در ادامه گزارش خود چنین می آورد :

" عنصر اساسی سیاست اسرائیل در اراضی اشغالی همان چیزی است که به ( نظریه وطن قومی ) نامیده شده و از سوی حکومت اسرائیل نیز اعلام گردیده است . گفت وگوهای پارلمان این کشور نیز آن را مورد تأیید قرار می دهد . "

این نظریه قائل به آن است که اراضی اشغال شده نتیجه جنگ اوت 1967 بوده و لذا این سرزمینها بر طبق قوانین بین المللی اشغال شده نمی باشد ، همچنین به موجب این نظریه ساکنان این اراضی - فلسطینیان - می توانند با شرایط حکومت اسرائیل در آنجا باقی بمانند . حکومت اشغالگر اسرائیل به هیچ یک از نظرات کمیته یا قطعنامه های مجمع عمومی احترام نگذاشته و در برابر انظار جهانیان به سیاست و رفتار خود ادامه داد .

مآخذ :

1. مجموعه قطعنامه های مجمع عمومی سازمان ملل متحد و شورای امنیت .
2. گزارشهای کمیته ویژه که در سالهای 1976 - 1970 از سوی سازمان ملل انتشار یافته اند .