کلیسای قیامت

کلیسای قیامت ، کلیسایی در بیت المقدس است که بر مدفن مفروض حضرت عیسی ( ع ) بنا شده است . گویند محلش را قدیسه هلنا ( Helena ) تعیین کرده است . قسمت اعظم کلیسا توسط ارتدوکسها اداره می شود ، ولی قسمتهایی از آن نیز در دست فرقه های دیگر است .

در مقابل کلیسای " قیامت " از طرف جنوب ، میدانی امتداد یافته که در قسمت شرق و غرب آن ، بناهای مختلفی از دیرها و کلیساهای کوچک قرار دارد . هنگامی که شخص داخل کلیسا می شود از سمت راستش به سوی جلجلة بالا می رود .

از سمت چپش ، راه را به سوی قبر مقدسی ادامهمی دهد که بنای سقف داری که مکانی دایره شکل است و ستونهای بزرگی ، رواق عظیمی را نگه می دارد و آن را احاطه نموده است . روبه روی قبر مقدس محور اصلی تمام این مکان قرار دارد . که نامش خورس الروم ، یا کلیسای نصف جهان است که رواق طولانی آن را احاطه می کند که در نزدیک آن معبدهای کوچکی قرار دارد و از قسمت شمال ( این کلیسا ) به کلیسای پدران فرانسیسکان و دیر آنها می رسد . از سوی شرق به کلیسیا هیلانه قدیس و غار وجدان الصلیب می رسد .

دولت عثمانی در تاریخ 2/8/1852 میلادی حکمی را که به نام وضع کنونی برای اماکن مقدسه نامیده می شود صادر کرد و بدین وسیله آنچه را که در سال 1757 میلادی اعلان کرده بود ، در شأن و مقام بعضی از طایفه های مسیحی ، نسبت به حقوقی در اماکن مقدسه - - و از جمله آنها کلیسای القیامة - - و انجام عبادت در آنها تجدید نمود .

در کلیسای القیامة دیری برای راهبان فرانسیسی ( لاتین ) که در کلیسا خدمت می کنند وجود دارد . دیر در قسمت شمال واقع شده آنجایی که قبلاً منزل مقام اسقف بزرگ قرار داشته است .

این راهبان تا سال 1870 میلادی در دیر تاریکی زندگی می کردند . تا اینکه فرنسیس یوسف اول امپراطور اطریش در سال 1967 اجازه بنای دیر کوچکی که به آن یک طبقه جدید اضافه شد برای آنها ، را دریافت کرد . این راهبان فرنسیسی منسوب به قدیس فرنسیس أسیزی ( 1182 میلادی - 1226 میلادی ) هستند ، که در أمبریا که از توابع ایتالیاست زندگی کرد . وی در سال 1219 میلادی به بیت المقدس آمد و بعضی از راهبانش را به آنجا فرستاد و از سلطان ملک کامل ایوبی تقاضا کرد که آنها در شرق مانده و کلیسای قیامة را زیارت کنند .

پس بعد از سقوط مملکت لاتینی بیت المقدس ، از باقیمانده آثار و اماکن مقدسة مراقبت می کردند . در سال 1333 میلادی سلطان ملک ناصر به آنها اجازه سکونت در کلیسای قیامة را داد . به مدت کمی بعد از آن یعنی در سال 1342 میلادی ، پاپ اکلیمنطس ششم Clememt VIبا دادن اجازه از طرف پاپ مبنی بر وجود فرنسیس ها در کلیسا به عنوان نگهبانان اراضی مقدسة به نام عالم کاتولیکی ، موافقت نمود . با مرور زمان و بعد از آنکه شهرها تحت حکومت دولت عثمانی ( 1516 میلادی ) درآمد ، فرنسیس ها در این کلیسا باقی ماندند و دوبار آن را مرمت نمودند . بار اول در سال 1555 میلادی و بار دوم در سال 1719 میلادی .

امروزه برای راهبان فرنسیس سهم بسیاری از کلیسای قیامة وجود دارد و هر روز در کنار هر طواف روزانه در عمارتهای مختلف آن ، نماز می گذارند . آنها همچنین مسئول تنظیم نمازهای عشاء ربانی بسیاری هستند که در کلیسا روزانه با حضور گروههای زائران که از همه اطراف جهان می آیند ، انجام می شود . شکی نیست که بزرگترین مراسم کلیسای قیامة ، نزد تمامی گروههای مسیحی ، همان مراسم هفته مقدس و عید قیامت مسیح می باشد .

این ، همان دیر کاتولیکی یگانه در کلیسای قیامة می باشد و در کنار آن دیرهای مذهب ارتدوکس قرار دارد که اولین آنها ، دیر روم ارتدوکس است .

بعد از فتح قسطنطنیه توسط ترکها ( 1453 میلادی ) اکلیروس از بیزانس شروع به رفت و آمد در اراضی مقدسه نمود و بعد از فتح عثمانی ( 1516 میلادی ) به مدت کمی ، اسقف یونانی بر بیت المقدس حکمرانی کرد که جرمانوس نام داشت ( 1534 - 1579 ) . او کسی است که " برادری قبر مقدس " را که اعضایش مراقبان و نگهبانان اراضی مقدسه با نام عالم ارتدوکس هستند تأسیس نمود .

مقام اسقف اعظم مذهب ارتدوکس روم در بیت المقدس و دیر مجاور آن ، هر دو نزدیک کلیسای قیامة قرار دارند . این موضع ، مرکز پادشاهان بیت المقدس در زمان صلیبی ها بوده ست و بنای آن به زمانهای مختلفی برمی گردد . این امکان وجود دارد که از طرف سطح دیر شرقی به سوی قبر مقدس پایین رفت و برای راهبانی که در کلیسا خدمت می کنند ، در خود کلیسای قیامة محل های مسکونی وجود دارد .

در میدان کلیسای قیامة در جهت شرق ، دیری قرار دارد که همان دیر ابراهیم قدیس است که در سال 1660 میلادی وی را از سیاهان حبشی خریدند . آنها این دیر را کامل نمودند و در حدود سال 1690 در زیر این دیر یک کلیسای قدیمی که به نام کلیسای رسل شناخته می شد کشف کردند .

در زمان اسقف جرمانوس مذکور کار روم ارتدوکس و یونان برای وسعت بخشیدن به کلیسای قیامةآغاز شد .

هنگامی که در سال 1808 میلادی آتش به کلیسا سرایت نمود ، هر کدام جداگانه براساس نقشه هایشان به ترمیم بیشترین بخش از آن ، دست یافتند و امروزه بیشترین سهم در آن را دارند و از جمله آن ، ( کلیسا ) محور کلیساست که به " نصف دنیا " معروف است . و هر روز در آنجا نماز می گذارند .

بعد از روم ارتدوکس ، أرمن ( ارمنستان ) ارتدوکس می آید که برای آنها بعضی از محل های سکونت در کلیسای قیامة وجود دارد . ولی دیر رسمی آنها در محله أرمن ، حول کلیسای قدیس یعقوب کبیر قرار دارد و آن بنایی صلیبی شکل است که به قرن دوازده میلادی می رسد و نیمی از این دیر در قرن هفدهم میلادی ساخته شده است .

سهم سومی برای مسیحیان در کلیسای قیامه وجود دارد و از آن جمله بخش رواقی که بر قبر مقدس و کلیسای قدیسه هیلانه مشرف است . توسعه بخشی آنها در کلیسای قیامة از قرن هفدهم میلادی شروع شد و آخرین مرحله آن در سال 1829 میلادی بود .

هر روز آنجا نماز برپا می دارند . بعد از آن طایفه هایی می آیند که برای آنها رتبه و منزلت دومی در کلیسای قیامة وجود دارد و در رأس این طوایف ، قبطی های ارتدوکس هستند که خانه ای برایشان در کلیسا وجود دارد . اما دیر و کلیسای بزرگ آنها که معروف به دیر و کلیسای انطونیوس قدیس است خارج از کلیسای قیامة و در نزدیکی آن واقع شده اند . از آنجایی که بقایای آن روبه روی کلیسایی که هیلانه آن را ساخته مشاهده می شود و از آنجایی که دیگر بندگان و غلامان قبر مقدس در زمان صلیبی ها بوده است . آن دو را اسقف باسیلیوس یازده سال بعد از سال 1850 میلادی بنا نمود . قبطی ها در کلیسای قیامة دارای معبد کوچکی هستند که در سال 1540 میلادی آن را آنجا چسبیده به قبر مقدس بنا نموده اند . سپس بعد از آتش سوزی در سال 1808 میلادی دوباره تجدید بنا شد و در آنجا نماز می گذارند .

در دیر سلطان که در نزدیکی کلیسا قرار دارد ، بر سطح کلیسای هیلانه قدیس در مکانی که در آنجا بقایای اتاق غذاخوری غلامات قبر مقدس در زمان صلیبی ها به چشم می خورد ، راهبان حبشی در خانه های ساده ای زندگی می کنند و در کلیسای کوچکی نماز می گذارند و در آنجا نماز طولانی روز شنبه نور را برپا می دارند .

اخیرا سریانی های ارتدوکس نماز را هر کدام در معبد ارمن که در قوس غربی مقدس واقع شده ، برپا می دارند . آنها در بیت المقدس دارای دیری هستند که به نام دیر مرقس قدیس خوانده می شود . تاریخ بنای کلیسا به قرن دوازدهم میلادی بازمی گردد و در سال 1940 بازسازی شد .

اینها ، دیرهای کلیسای قیامة بودند . که شامل دیرهای ( دیر فرنسیس ها و لاتین ها و روم ارتدوکس و ارمن ) می باشند اخیرا برای ترمیم کلیسای قیامة ، پس در سال

1960 فعالیتهایی آغاز شد که هنوز ادامه دارد .

حفاریهایی که به این مناسبت انجام شد ، حقیقت بسیاری از آثاری که در پشت پرده مخفی بود در اینجا و آنجای این کلیسا را روشن نمود و اطلاعات بیشتری نسبت به تاریخ این مکان و مراحل بعدی آن به دست آمد . عملیات ترمیم بر این اساس است که قسمتهای مختلف کلیسا نزدیکترین شباهت به صورت اصلی آن داشته باشد و اینکه کلیسای قیامة واقعا شایسته این باشد که مقدس ترین مکان مسیحی در جهان قرار گیرد .

مآخذ :

1. مصاحب ، غلام حسین : دایره المعارف فارسی جلد 2 ، ش . ل - ص 2258 چاپ دفتر دایره المعارف با همکاری موسسه انتشاراتی فرانکلین ، تهران ، فروردین 1345 ه . ش .
2. هیأت الوسوعة الفلسطینیة ، قیامة ( کنیسه - ) جلد سوم ، دمشق ، 1984 .