لندن ( کنفرانس - 1939 )
دولت بریتانیا طی دعوت نامه رسمی به شماره 5893 مورخ 9/11/1938 اعراب و یهودیان را برای شرکت در " کنفرانس فلسطین " در لندن دعوت نمود ، تا ضمن بحث و بررسی مسأله فلسطین در جلسات جداگانه ای نسبت به حل اختلاف اقدام نمایند ولی دولت بریتانیا متوجه گردید که تقسیم فلسطین بین اعراب و یهودیان به عنوان راه حل مسأله فلسطین بنا به دلایل سیاسی ، اقتصادی و جغرافیایی غیر ممکن می باشد .
فلسطین در آن زمان در حال قیام گسترده ای بسر می برد که پس ازاعتصاب عمومی توسط ملت عرب فلسطین به عنوان اعتراض نسبت به انتقال یهودیان به فلسطین در تاریخ 19/4/1936 شروع شده و به مدت شش ماه ادامه داشت . این امر دولت بریتانیا را وادار نمود تا ضمنا اعزام صد هزار سرباز نظامی و اعلام حکومت نظامی نسبت به خاموش نمودن شعله قیام اقدام نماید بر همین اساس اعلام گردید که هر عربی که سلاح در اختیار داشته باشد محکوم به مرگ خواهد بود .
از آنجا که ارتش بریتانیا نتوانست آتش انقلاب را خاموش نماید ناگزیر به برخوردهای قهرآمیز متوسل گردید . بر همین اساس تصمیم گرفت اعضای کمیته عالی عربی فلسطین را به جزایر سیشل تبعید نماید . فعالیت کمیته های ملی در شهرها به اتهام شعله ور نمودن آتش انقلاب متوقف نمود بااین گمان که این گونه برخوردهای استبدادی ملت انقلابی را به زانو در آورده و آن را به سازش بکشاند . در حالی که همه برخوردها چه در زمینه های نظامی و چه در زمینه های سیاسی با شکست مواجه گردید .
هم چنین حکومت بریتانیا به دلیل هوشیاری انقلابیون فلسطینی نتوانست تمامی اعضای کمیته عالی را دستگیر نماید فقط چهار نفر از آنان را تبعید نمود بقیه اعضا به بیروت فرار کردند و همانجا مقر کمیته عالی عربی جدید گردید .
این کنفرانس به وسیله مذاکرات رئیس دفتر عربی در لندن با وزیر مستعمرات مالکوم ماکدونالد زمینه سازی تشکیل آن را فراهم کرد .
بدین نحو که حکومت بریتانیا دعوتنامه های رسمی به دولتهای عربستان سعودی ، مملکت مصر ، مملکت عراق ، یمن ، امارت شرق اردن ، جمهوری سوریه و جمهوری لبنان ارسال نمود و از سوی دیگر رئیس دفتر عربی در لندن دعوت شفاهی کنفرانس را تسلیم رئیس و اعضای کمیته عالی در بیروت نمود . این دعوتنامه شامل اعضای تبعیدی کمیته به جزایر سیشل نیز می گردید . بر همین اساس زمان تشکیل کنفرانس نیز در حدود اواخر ماه دسامبر سال 1938 میلادی تعیین گردید .
هیأتهای کشورهای عربی باستثنای هیأتهای سوریه و لبنان که دولت فرانسه مانع از عزیمت آنها به کنفرانس گردید در هفته اول ماه ژانویه سال 1939 وارد لندن شدند .
این هیأتها توسط اعضای نخست وزیری بریتانیا مسئولین وزارت امور خارجه و وزارت مستعمرات ، همچنین اعضای مجلس ، سفرای عرب و دهها خبرنگار داخلی و خارجی مورد استقبال رسمی قرار گرفتند .
وزیر مستعمرات موضوع عدم حضور نمایندگی حزب دفاع فلسطینی در هیأت فلسطینی را با هیأتهای مورد بحث قرار داد ، در همان زمان معلوم گردید که علت عدم حضور نمایندگی مربوط به استعفای حزب مزبور از کمیته های عربی بوده است ولی با اصرار دولت بریتانیا مبنی بر نمایندگی تمامی احزاب در چهارچوب هیأت فلسطینی راغب نشا شیبی و یعقوب فراج به عنوان رئیس و نائب رئیس حزب دفاع به جمع هیأت فلسطینی پیوستند .
کنفرانس در مورخه 7/2/1939 با سخنرانی نفیل شمبرلین نخست وزیر بریتانیا رسما کار خود را در کاخ سان جیمس آغاز نمود . وی طی سخنانی ضمن ابزار خشنودی از حضور هیأتهای عربی خواستار موافقت برای کنفرانس گردید .
در مورخه 9/2/1939 کنفرانس با شرکت هیأت بریتانیایی به سرپرستی مستر مالکم ماکدونالد وزیر مستعمرات و با حضور معاون وزیر امور خارجه به نیابت از وزیر خارجه از یک سو و هیأتهای عربی به سرپرستی جمال حسینی رئیس هیأت فلسطینی از سوی دیگر به کار خود ادامه داد .
پس از نطق خوش آمد گویی مک دونالد به هیأتهای عربی بیانیه حکومت انگلیس که در آن سیاست جدیدش را در قبال فلسطین روشن کرد قرائت شد . خلاصهآن بدین شرح است : دولت بریتانیا در نظر دارد در یک شرایط مناسب یک دولت مستقل دموکراتیک که نماینده ملت فلسطین از عرب و یهود باشد در فلسطین تشکیل دهد . البته رسیدن به این هدف عبور از یک مرحله انتقالی است که به مدت ده سال طول خواهد کشید ، سپس مراحلی که این دوره می بایست برای تحقق هدف فوق از آن عبور کند را بر شمرد ، سپس اعلام گردید که این مراحل مورد بحث کنفرانس خواهد بود .
جمال حسینی به نمایندگی از سوی هیأتهای عربی در پاسخ به بیانات وزیر مستعمرات اظهار داشت : فلسطین تاریخ
قدیمی دارد . وی با اشاره به دوره بریتانیا و بهره برداری یهودیان ازاعلامیه بالفور و تشکیل یک دولت قومی غیر مشروع به توضیح ضررهای مردم فلسطین و متحمل شدن خسارتهای فراوان و محروم شدن آنها از حق تعیین سرنوشت خویش پرداخت .
وی همچنین موضع گیری دولت قیمومیت در جانبداری از یهودیان و تقویت آنان به منظور تشکیل دولت یهودی و چگونگی هجوم صدها هزار یهودی از سایر کشورهای دنیا به فلسطین را توضیح داد . او همچنین اخراج کشاورزان عرب فلسطینی از سرزمینهای خود را مورد بحث قرار داد حسینی همچنین به عدم اجرای تعهدات دولت بریتانیا نسبت به ویژه مکاتبات حسین - - مکماهون که در سال 1916 مورد توافق قرار گرفته بود اشاره نمود .
پس از سخنان وی مذاکرات در مورد بندهای ارائه شده برای بحث آغاز گردید .
در تاریخ 10/2/1939 یعنی پس از سه روز از شروع کنفرانس عربی - - بریتانیایی ، کنفرانس بریتانیایی - - یهودی شروع شد و در آن ، وزیر مستعمرات بریتانیا سیاست جدید دولت بریتانیا را توضیح داد . سپس اظهار داشت که دولت بریتانیا نمی تواند نیروهای نظامی خود را به منظور حفظ نظم و امنیت در فلسطین نگه دارد هر چند که نیروهای مسلح ممکن است بتواند امنیت را برای مدت معین تضمین نماید ولی به طور دائم نمی تواند صلح را بر قرار کند . بر همین اساس دولت بریتانیا تصمیم گرفت که سیاست صلح و نه سیاست نیروهای مسلح ( نظامی ) رادر فلسطین آغاز نماید .
این بیانیه خشم هیأت یهودی را برانگیخت و با اعتراض به سیاست جدید دولت بریتانیا جلسات کنفرانس را ترک نمود . زیرا هیأت در صدد تشکیل دولت بزرگ اسرائیل بود .
اما مذاکرات بین اعراب و بریتانیا ادامه داشت و دو طرف نسبت به مهمترین مطالب مورد بحث به توافق رسیدند . مذاکرات مکاتبات حسین - - مکماهون که بریتانیا آن را طین مدت 23 سال مسکوت گذاشت بود نیز شامل گردید . پس از بحثهای طولانی طرفین توافق کردند ک ضمن تشکیل یک کمیته مشترک مکاتبات را تفسیر نموده و موقعیت فلسطین را در معاهدات و پیمانهای بریتانیا تعیین نمایند .
کمیته مشترک جلسات خود را در راهروهای مجلس معقد نمود . در اولین جلسه هیأت عربی ، دلایل واضح خود را مبنی بر اینکه منطقه خارج از پیمانهای بریتانیا کشور لبنان است که در مکاتبات نیز ذکر شده و فرانسه مایل بود که آن را تحت نفوذ خود قرار دهد . در یادداشتی تقدیم نمود و پس از بحث و بررسی فراوان که چهار جلسه به آن اختصاص یافت هیأت بریتانیا نقطه نظرات هیأت عربی را رد نموده و بر نظر خود مبنی بر اینکه فلسطین منطقه خارج از پیمانهای بریتانیا می باشد اصرار ورزید . کمیته در گزارشی خود عدم عوافق طرفین بر سرمسایلی که به خاطر آن تشکیل یافت را ذکر نمود ولی در پایان گزارش نکات مهمی را مطرح نمود که در بخشی از آن آمده است :
" بر اساس بیانیه ها و مدارک ارائه شده ، کمیته معتقد است که دولت بریتانیا صلاحیت دخالت در امور فلسطین بدون خواست تمامی مردم را ندارد و این بدان معنی است که بریتانیا حق اعمال اعلامیه بالفور را که با منافع ساکنین عرب فلسطی که بیش از 90% جمعیت را تشکیل می دهد ندارد . " این گزارش در واقع اعلامیه بالفور را علی رغم آثار و نتایجی که داشت غیرقانونی دانست .
طرفین بر سر چندین مورد توافق حاصل کردند از جمله مهاجرت یهودیان به فلسطین فروش اراضی به یهودیان ، قانون اساسی و غیره که موضوعات مورد اختلاف در حدی نبود که به آن اهمیت داده شود . مانند مدت دوره انتقال ، شرایط مناسب آن و غیره .
با این وجود دولت بریتانیا این اختلافات جزیی را دست آویز قرار داد و به این بهانه جلسات کنفرانس را تعطیل نمود تا بتواند خو د به تنهایی بیانیه پایانه کنفرانس را صادر نموده و سیاست جدید خود را اعلام نماید . بر همین اساس دولت بریتانیا سیاست جدید خود را طی " کتاب سفید " در ماه مه سال 1939 اعلام نمود .
مآخذ :
- کیالی ، عبدالوهاب : تاریخ نوین فلسطین ، ترجمه محمد جواهر کلام ، انتشاارت امیبرکبیر ، تهران 1366 .
- درروزه ، محمد غزة : تاریخ القضیة الفلسطینیة ، بیروت 1966 .
