جنوب لبنان ، عقب نشینى اسرائیل از - 2000
در پى تشدید عملیات نظامى حزب الله لبنان و ضد ارتش اشغالگر اسرائیل در جنوب لبنان و بالا رفتن شمار قربانیان ارتش اسرائیل ، رژیم صهیونیستى در اواسط اردیبهشت ماه 1379 تصمیم گرفت تا نیروهاى نظامى خود را از جنوب لبنان فرا خواند . در پى این تصمیم نیروهاى این رژیم در 2/3/1379 از کلیه سرزمینهاى اشغالى جنوب لبنان - به جز مزارع شبعا عقب نشینى کردند . این عقب نشینى ارتشاسرائیل از مواضع اشغالى خود که در طى پنج دهه از تاریخ تشکیل رژیم صهیونیستى بى سابقه بود واکنشهاى بسیارى را در سطح بین المللى ، منطقه اى و داخلى اسرائیل به دنبال داشت که عبارتند از :
محتویات
الف - واکنش سازمان ملل متحد :
به دنبال تحولات جنوب لبنان در جریان عقب نشینى اسرائیل از حاک این کشور ، دبیرکل سازمان ملل براى آماده ساختن شرایط عقب نشینى ، با مقامهاى ارشد کشوریهاى زیربط گفت وگوهاى مشروحى داشت . ( خبرگزارى جمهورى اسلامى ، 2/3/1379 ) در پى این اقدامات ، کوفى عنان دبیرکل سازمان ملل از شوراى امنیت خواست تا نیروهاى این سازمان را در جنوب لبنان از 4513 تن به 5600 تن افزیش دهد . وى در جریان عقب نشینى اسرائیل از جنوب لبنان ، بر طبق گزارش خود به این سازمان به اسرائیل اطلاع داد که چه اقداماتى باید انجام دهد تا سازمان ملل بتواند تأیید کند که اسرائیل قطعنامه 425 و 426 شوراى امنیت را کاملاً اجرا کرده است .
دبیرکل سازمان ملل این اقدامات را عقب نشینى نیروهاى نظامى اسرائیل از جنوب لبنان ، انحلال فرماندهى ارتش جنوب لبنان ( مزدوران رژیم صهیونیستى در جنوب لبنان ) ، قطع حمایتهاى تدارکاتى ارتش اسرائیل از ارتش جنوب لبنان ، خارج شدن سلاح هاى سنگین از اختیار این ارتش و تحویل زندانیان بازداشتگاه خیام ذکر کرد . سازمان ملل همچنین خواستار همکارى کامل اسرائیل در زمینه تعیین خط عقب نشینى شد . عنان در گزارش خود نوشت از دولت لبنان هم خواسته است براى اعاده حاکمیت خود بر مناطقى که اسرائیل از آنها عقب نشینى مى کند به اقدام قطعى و فورى دست زدند تا بتواند خدمات عمومى و نظم قانونى را به این نقاط برگرداند .
ب - بازتابهاى جهانى :
عقب نشینى اسرائیل از جنوب لبنان واکنشهاى متفاوتى را در سطح جهانى در بر داشت . اکثر سران کشورهاى غربى و نیز روسیه از خروج اسرائیل از لبنان استقبال کردند .
- وزیر خارجه آمریکا ضمن ابراز خرسندى از این امر ، از دولت لبنان خواست تا نیروهاى خود را در جنوب این کشور مستقر سازند .
- دولت مسکو اقدام اسرائیل گامى بزرگ در راه به نتیجه رسیدن کوششهاى صلح خاورمیانه توصیف کرد . یک مقام بلندپایه در وزارت خارجه روسیه نیز از همه طرفهاى درگیر خواست خویشتن دارى نشان دهد .
- وزیر خارجه فرانسه ضمن ابراز خرسندى از خروج نیروهاى اسرائیلى از جنوب لبنان اعلام نمود کشورش تنها در صورتى حاضر است سربازان خود را تحت پوشش سپاه " یونیفیل " به جنوب لبنان بفرستد که مطمئن شود اسرائیل به طور کامل آنجا را ترک کرده است . در این راستا ژاک شیراک رئیس جمهور فرانسه ، ضمن هشدار به سوریه در مورد دست زدن به هر گونه اثدام تحریک آمیز در منطقه اضافه کرد اسرائیل باید تا حد امکان قطعنامه 425 را مورد احترام قرار دهد .
- پاپ ، ژان پل دوم رهبر کاتولیکهاى جهان که چندى پیش از عقب نشینى رژیم صهیونیستى که از جنوب لبنان ، یک دیدارتاریخى از اسرائیل داشت از همه طرفها در جنوب لبنان خواست تا حاکمیت لبنان را محرم بشمارند و از کشتار شهروندان خوددارى ورزند . بسیارى از ساکنان مسیحى جنوب لبنان بیم آن داشتند که با استقرار حزب الله در آن منطقه ، هدف انتقام جویى قرار بگیرند .
در پس اظهارات مقامات رسمى کشورهاى مختلف در مورد عقب نشینى اسرائیل از جنوب لبنان ، این رویداد در مطبوعات و رسانه هاى گروهى جهان نیز انعکاس وسیعى داشت . از جمله :
- مطبوعات آمریکا به طور محتاطانه اى از این حادثه به عنوان یک رخداد نسبتا مهم یاد کردند . این مطبوعات خروج اسرائیل را گامى در جهت حل مشکلات سوریه و اسرائیل دانسته و در عین حال تأکید کردند که مقاومت اسلامى لبنان در تسریع تصمیم ارتش اسرائیل مؤثر بوده است .
- رسانه هاى اروپایى نیز خروج اسرائیل از جنوب لبنان را یک پیروزى بزرگ براى مقاومت اسلامى لبنان در کشورهاى عربى قلمداد کردند . روزنامه تایمز در گزارشى نوشت :
" اسرائیل به این علت مجبور به عقب نشینى از لبنان شد که نسل جوان آن دیگر دل و جرأت جنگیدن ندارند . "
بر طبق نوشته مطبوعات انگلیسى عقب نشینى هرج ومرج گونه و تحقیرآمیز نیروهاى اسرائیلى از جنوب لبنان نسانه تسلیم این نیروهاى به اصطلاح " شکست ناپذیر " در برابر حزب الله لبنان است .
سردبیر روزنامه لوموند آلن گرمشى نیز گفت :
" عقب نشینى اسرائیل از جنوب لبنان شکست و ناکامى مسلم براى اسرائیل است . این نخستین بار است که نیروهاى اسرائیلى از این منطقه در سرزمینهاى اعراب با فشار نیروهاى حزب الله عقب نشینى کردند . "
- خبرگزارى فرانسه نیز از این عقب نشینى به عنوان بزرگترین شکست اسرائیل از سال 1948 یاد کرده و معتقد است اسرائیل از همان زمان که جنوب لبنان را اشغال نمود شکست خورده است .
ج - بازتابهاى منطقه اى :
1 - لبنان :
در جریان عقب نشینى ارتش اسرائیل از جنوب لبنان نخست وزیر لبنان ابراز امیدوارى کرد که خروج اسرائیل از نوار امنیتى موجب استقرار آرامش مى شود . وى همچنین گفت :
" امروز به عنوان یک روز تاریخى در تاریخ لبنان به عنوان روزى که شهروندان لبنانى توانسته اند نیروهاى یک ارتش قوى منطقه را از خاک لبنان بیرون براند ثبت خواهد شد .
امیل لحود رئیس جمهورى لبنان نیز در یک موضع گیرى مهم ، اقدام اسرائیل را براى بیرون بردن هعمه سپاهیانش از جنوب لبنان ، شروع خوبى براى تقویت صلح و آرامش توصیف کرد .
2 - سوریه :
دولت سوریه در نخستین واکنش خود اعلام کرد آنچه در لبنان روى داده مؤید آن است که اسرائیل سرانجام ناچار خواهد شد از بقیه زمینهاى اعراب نیز خارج شود . در این رابطه فاروق الشرع وزیر امور خارجه سوریه در یک موضع گیرى جانبدارانه از حزب الله لبنان گفت :
" سازمان ملل نمى تواند هیچ نقشى در خلع سلاح حزب الله که یک جنبش مقاومت ضد اشغال است و نه یک گروه شبه نظامى داشته باشد... "
روزنامه سورى " الثوره " نیز در یکى از شماره هاى خود ، پیروزى لبنان علیه نیروهاى اسرائیلى را یک پیروزى تاریخى خواند . این روزنامه همچنین نوشت اسرائیل به خاطر صلح طلبى و اجراى قطعنامه هاى بین المللى از لبنان خارج نشد ، بلکه این عقب نشینى ناشى از پایدارى مقاومت و مردم این کشور بود .
3 - تشکیلات خودگردان فلسطین :
فلسطینیان نیز از خروج نیروهاى اسرائیل از جنوب لبنان خرسندى خود را ابراز کردند . در این رابطه یاسر عرفات ، رئیس تشکیلات خودگردان اظهار داشت :
" فلسطینیان همواره به اسرائیل توصیه کرده اند تا خاک لبنان را ترک کند و اکنون از اینکه این امر تحقق یافته ، احساس غرور مى کنند . "
در همین راستا یاسر عرفات در یک موضع گیرى متناقض طى مصاحبه اى شگفت انگیز ضمن حمایت از اقدام اسرائیل در خارج کردن نیروهایش از جنوب لبنان گفت :
" اگر ایهود باراک به نیروهاى اسرائیلى فرمان خروج از لبنان را داده به خاطر آن بود که او صلح مى خواهد و نه آنکه چریکهاى حزب الله ، اسرائیل را وادار به ترک این منطقه کرده باشند . "
وى در ادامه با تمسخر گفت :
" اگر کسى بیرون رفتن نیروهاى اسرائیل را به خاطر فرار از دست حزب الله تلقى کند ، چیزى از سیاست و واقع گرایى نفهمیده است . "
4 - اردن :
روزنامه هاى اردن نیز پیروزى مقاومت اسلامى و مردم لبنان را در بیرون راندن اسرائیل از سرزمین خود بررسى کردند . روزنامه العرب الیوم نوشت :
" اسرائیل سعى مى کند بهاى عقب نشینى از جنوب لبنان را از طریق سیاسى جبران کند . این روزنامه افزود اسرائیل در تلاش است تا مسأله تقسیم مرزها را مطرح کند و در این زمینه هماهنگى کاملى بین این رژیم و سازمان ملل وجود دارد . "
5 - مصر :
مصر که مى خواست نقش آشکارى در فرایند صلح براى خود داشته باشد از ابراز تظاهر به شادى و سرور پس از اعلام عقب نشینى اسرائیل از جنوب لبنان اجتماب ورزید . در واقع نخستین واکنش مصر نسبت به این عقب نشینى از زبان عمر موسى وزیر امورخارجه مصر جارى شد... وى تأکید کرد هر اندازه که این عقب نشینى سریع تر انجام شود بهتر خواهد بود .
حسنى مبارک ، رئیس جمهور مصر نیز که در این باره اظهار داشت خروج اسرائیل از جنوب لبنان یک پیشروى معنى دار به سوى حل مناقشه خاورمیانه است . از سوى دیگر اگر چه حسنى مبارک در تماس تلفنى با همتاى لبنانى خود ، امبل لحود ، این عقب نشینى را به وى تبریک گفت . اما مطبوعات دولتى مصر عقب نشینى اسرائیل از جنوب لبنان را به جنگ اعراب و اسرائیل در سال 1973 که به پیروزى اعراب و ارتش اسرائیل انجامید تشبیه کردند که بدین ترتیب مطبوعات مصر با افکار عمومىاین کشور که این عقب نشینى را نخستین پیروزى نظامى اعراب بر اسرائیل مى دانند در تعارض مى باشد .
در هر حال ، خروج نیروهاى اشغالگر بدون گرفتن هیچ گونه امتیازى از لبنان شکست سنگینى براى رژیم تل آویو محسوب شد . زیرا از ابتداى موجودیت این رژیم این اولین بار است که اسرائیل مجبور به ترک یکجانبه یک سرزمین اشغالى در مقابل مقاومت اسلامى و مردمى شده است . این رویداد تاریخى لبنان خود بیانگر ظهور و شکست دو اسطوره بود . شکست اسطوره توانمندى و بى بدیل بودن ارتش اسرائیل در خاورمیانه و ظهور اسطوره ایمان ، مبارزه و مقاومت ملت لبنان که بر جنگ افزارهاى پیشرفته اشغالگران پیروز شد و در تاریخ معاصر خاورمیانه ، ملت لبنان را به پرافتخارترین ملتها در جهان مبدل ساخت .
د - واکنشهاى داخلى اسرائیل در خصوص خروج از جنوب لبنان :
در داخل اسرائیل نیز ما شاهد موضع گیریها و اظهارنظرهاى مختلفى بودیم که مجموع آنها نشان دهنده این امر است که این اقدام باراک با استقبال مقامات سیاسى و احزاب این کشور روبه رو شد .
عزر وایزمن رئیس جمهور این رژیم ، اقدام ارتش اسرائیل در خروج از جنوب لبنان را یک اقدام دلیرانه و صحیح توصیف کرد و گفت تصمیم مهمى که باراک گرفت وضع منطقه را تغییر داد . وایزمن ابراز امیدوارى کرد که حزب الله درک کند باید آرامش را حفظ نماید و افزود اگر جز این باشد دادن درس عبرت به این گروه الزامى خواهد نمود .
همچنین مى توان در رابطه با خروج از جنوب لبنان به دیدگاههاى احزاب نیز اشاره کرد .
1 - احزاب چپ :
خروج نیروهاى ارتش اسرائیل از جنوب لبنان با واکنشهاى مثبت مقامات و احزاب چپ رو به رو شد . در همین حال که مقامات این جناح از خروج نیروهاى اسرائیلى از جنوب لبنان حمایت کردند و این اقدام باراک را ستودند ولى تأکید نمودند که چنانچه هر اقدامى علیه امنیت و به خطر افتادن جان ساکنان مناطق شمالى صورت بگیرد اسرائیل با تمام توان به آن پاسخ خواهد گفت . در زیر به برخى از موضع گیرى هاى مقامات و افراد این جناح اشاره مى شود :
ایهود باراک نخست وزیر گفت :
" اکنون که نیروهاى اسرائیل خاک لبنان را ترک کرده اند لازم است برگ دیگرى را در روابط گشود و به صلح و آشتى روى آورد . باراک هشدار داد در صورت حمله مجدد به اسرائیل ، هیچ مرجعى و قدرتى از واکنش کوبنده ارتش اسرائیل در امام نخواهد بود . شلومو بن عامى وزیر امنیت داخلى در این باره گفت : " اسرائیل اکنون به وضعى که مدت 20 سال در آرزویش بود رسیده و قادر است از مرز خود و شهروندانش دفاع کند . بنیامین بن الیعزر وزیر ارتباطات در خصوص خروج نیروهاى این رژیم از جنوب لبنان گفت اگر از این پس حزب الله به سوى نیروهاى ما یا مناطق شمالى به آتش بازى دست بزنند اسرائیل خاک لبنان را به جهنم مبدل خواهد کرد . افرایم سینه معاون وزیر دفاع نیز گفت روش سیاسى صحیحى که از سوى اسرائیل اعمال شد سوریه را در انزوا قرار داد واکنون اگر در جنوب لبنان خشونتها از سر گرفته شود جهان دولت دمشق را مسئول خواهد شناخت .
2 - احزاب راست :
موضع گیریهاى این جناح حکایت از این امر دارد که این جناح اقدام نخست وزیر را در رابطه با خروج نیروهاى این رژیم از جنوب لبنان قبول دارند و حتى از آن نیز استقبال نمودند . ولى بر این نکته پافشارى مى کنند که این عقب نشینى بدون در نظر گرفتن ملاحظات امنیتى براى این رژیم صورت پذیرفته است و باراک توجهى به این مسائل نداشته است . از طرف دیگر عنوان مى کردند که اسرائیل نباید با این عجله و سرعت خاک لبنان را ترک مى کرد بلکه باید این عقب نشینى طورى صورت مى گرفت که براى اسرائیل جنبه شکست و خوارى را نداشته باشد . در زیر به برخى از این موضع گیریها اشاره مى شود :
حزب لیکود مخالفت خود را با نحوه عقب نشینى اعلام کرد . تعدادى از افراد تشکیل پارلمانى حزب لیکود در کنست خواستار تشکیل کمیته تحقیقى شدند تا درباره شرایط عقب نشینى اسرائیل از جنوب لبنان و همچنین تحقیق در مورد اینکه آیا در قبال هر گونه احتمالات تدابیر لازم اندیشیده شده است ، بررسى نماید .
حزب لیکود هر چند که از عقب نشینى ارتش اسرائیل تمجید کرد ولى از تغییراتى که در منطقه حاصل شد و موجب گشت تا نیروهاى آنتوان لحد و خانواده هاى آنان در وضعیت دشوارى قرار بگیرند به شدت انتقاد کرد .
آریل شارون رئیس جزب لیکود از اینکه نیروهاى اسرائیلى بدون تحمل کوچکترین صدمه و آسیب خاک لبنان را ترک کردند ابراز خرسندى کرد ، اما تأکید کرد کار عقب نشینى بدون در نظر گرفتن جوانب امنیتى صورت گرفته است و هشدار داد به زودى عواقب بدترى دامنگیر کشور خواهد شد . وى تأکید کرد عقب نشینى از جنوب لبنان به گونه اى حقارت آمیز صورت گرفته است و مطمئنا پیامدهاى سختى را به دنبال خواهد داشت .
رحاوام زیفى نماینده کنست و رئیس حزب اتحاد ملى در این باره گفت : " زمان عقب نشینى هر چند مشخص شده بود ولى از نهایت با سرعت و اهانت آمیز صورت گرفت . "
3 - احزاب مذهبى :
احزاب مذهبى را نمى توان در یک دسته بندى خاصى مورد بررسى قرار داد چرا که همانقدر که در رابطه با خروج از جنوب لبنان موضع مثبتى وجود دارد در مقابل ، موضع گیریهایى نیز در این خصوص به چشم مى خورد . ولى باید به این نکته اشاره کرد که این طیف نیز به طور کلى از خروج نیروهاى اسرائیلى از جنوب لبنان استقبال نمودند و بعضا اگر مخالفتهایى نیز بیان مى شد به خاطر زمان و چگونگى خروج از این منطقه بود .
4 - احزاب عربى :
این احزاب حتى قبل از خروج نیروهاى اسرائیلى از جنوب لبنان تأکید داشتند که اسرائیل باید هر چه سریع تر و بدون از دست دادن زمان خاک لبنان را ترک کند . در قضیه خروج نیروهاى اسرائیلى از جنوب لبنان این احزاب از موضع باراک حمایت کردند و آن را درراستاى برقرارى صلح و ثبات دو منطقه توصیف نمودند .
این در حالى است که کنست جلسه خود را به نشانه همبستگى با ساکنان سهرک کریات شمونه در شمال اسرائیل برگزار کرد . همچنین اکثر فراکسیونهاى حزبى حمایت خود را از ارتش اسرائیل اعلام کردند و خواستار تقویت تدابیر امنیتى برراى ساکنان بخشهاى شمالى شدند و در عین حال قدردانى خود را نسبت به نیروهاى آنتوان لحد و خدمات آنان اعلام کردند .
از سوى دیگر رسانه هاى گروهى و مردم اسرائیل نیز از اقدام نخست وزیر حمایت کردند . روزنامه یدیعوت احرونوت نتیجه یک نظرسنجى را انتشار داد که در آن 72 درصد از پرسش شوندگان عمل باراک را صحیح توصیف کردند و گفتند وى به قولى که در زمان انتخابات داده بود وفا کرده است .
مأخذ :
- صفاتاج ، مجید : دانشنامه فلسطین ، دفتر نشر فرهنگ اسلامى ، جلد چهارم ، تهران 1383 .
