برنادوت ( طرح - )

دولتهای عضو سازمان ملل متحد به این نکته پی بردند که قطعنامه مورخ 29/11/1947 مجمع عمومی نه تنها در بر دارنده راه حل قابل قبولی در جنگ اعراب - صهیونیسم نبوده بلکه بر شدت درگیری بین دو طرف نبرد افزوده است . و با نزدیک شدن پایان سلطه انگلیس و تصمیم جنبش صهیونیسم به برپایی دولت خود در فلسطین ، آشفتگی اوضاع آن بیشتر شد به ویژه پس از آنکه درگیریهای بین گروههای مسلح صهیونیستی و فلسطینیان که مدافع عربی بودن کشور خود بودند بالا گرفت . همه اینها مجمع عمومی را به برگزاری دومین نشست فوق العاده خود و اتخاذ تصمیماتی از جمله قطعنامه شماره 186 مورخ 14/5/1948 فراخواند که از جمله مواد آن بند ذیل است :

مجمع عمومی به یک تن میانجی عضو سازمان ملل که کمیته ای از مجمع عمومی متشکل از نمایندگان چین و فرانسه و اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی و ایالات متحده آمریکا و انگلیس وی را برمی گزینند ، در فلسطین اختیار تام می دهند و مأموریت زیر را به عهده دارد :

به کارگیری تلاشهای شایسته نزد حکومتهای محلی و مذهبی فلسطین در جهت برقراری مصالحه ای مسالمت آمیز در آینده فلسطین .

مجمع عمومی از میانجی پیشنهادی خواست تا از پیشرفت مأموریت خود و از هر آنچه که ضروری دید ماهانه به شورای امنیت و دبیر کل برای ارایه به اعضای سازمان ملل گزارش دهد . و بر اساس صلاحدید همه اعضای کمیته سازمان ملل متحد در تاریخ 20/5/1948 کنت فولک برنادوت سوئدی به عنوان میانجی بین المللی مورد نظر انتخاب شد . وی یعنی برنادوت 1895 - 1948 که یک افسر فرانسوی بود و در آن ایام ریاست کمیته صلیب سرخ در کشورش را به عهده داشت توانست اولین آتش بس را در 11/6/1948 در فلسطین برقرار کند و سپس به ادامه مأموریتی که سازمان ملل به او واگذار کرده بود بپردازد . برنادوت پس از تلاشهایی که بین دو طرف عربی و اسرائیلی انجام داد . توانست آنان را به مذاکرات رودس که در پایان سال 1948 برگزار شد ، دعوت کند . و پس از ارتباطهای فراوانی که با طرفین درگیر داشت مجموعه ای از پیشنهادات درباره آینده فلسطین به او رسید . و وی آنها را در 27/6/1968 ارایه داد که شامل موارد زیر است :

1. در فلسطین با مرزهای دوران قیمومیت انگلیس در سال 1922 ( که شرق اردن جزو آن بود ) اتحادیه ای از دو عضو ، یکی عرب و دیگری یهودی تأسیس می شود که این امر پس از توافق دو طرفی که موضوع به آنها ربط دارد خواهد بود .
2. جهت تعیین مرزها ، بر اساس پیشنهاداتی که میانجی سازمان ملل ارایه می دهد ، بین دو عضو و با مشارکت میانجی مذاکراتی انجام می شود و پس از اتفاق نظر بر نکات اصلی ، کمیته خاصی تعیین نهایی مرزها را به عهده می گیرد .
3. این اتحادیه در جهت حمایت از منافع اقتصادی مشترک و اداره تأسیسات مشترک و حفظ و نگهداری آنها در زمینه مالیات و گمرکات و نظارت بر مقررات نوین و هماهنگ کردن سیاست خارجی و دفاعی فعالیت می کند .
4. اتحادیه برای انجام امور خویش بر اساس موافقت دو عضو آن ، دارای یک مجلس مرکزی و سازمانهای لازم دیگر می باشد .
5. هر عضو اتحادیه مطابق با سیاست خارجی خود و بر اساس شرایط کلی موافقت نامه اتحادیه ، بر امور مربوطه خود حاکمیت دارد .
6. مهاجرت به سرزمینهای هر عضو محدود به توان آن عضو در پذیرش مهاجرین است . و پس از گذشت دو سال از تشکیل اتحادیه ، هر عضو حق دارد که از مجلس اتحادیه بخواهد تا در سیاست مهاجرت که عضو دیگر ملزم به رعایت آن است و در جهت تاسیس تشکیلاتی که با منافع مشترک اتحادیه سازگار باشد و در موضوع واگذاری مشکل - در صورت لزوم به شورای اقتصادی و اجتماعی وابسته ، به سازمان ملل متحد تجدید نظر کند و تصمیم این مجلس باید بر اصل توان پذیرش و الزام آن برای عضوی که مشکل را آفریده مستند باشد .
7. هر عضو ، مسئول حمایت از حقوق شهروندان و اقلیتهاست بر این مبنی که سازمان ملل این حقوق را تضمین کرده باشد .
8. هر یک از اعضا در حمایت از اماکن مقدسه و ابنیه ومراکز دینی مسئولیت دارد و تضمین حقوق مربوط به آن بر عهده خود او می باشد .
9. شهروندان فلسطینی که به دلیل اوضاع و احوال جنگ جاری ، فلسطین راترک می کنند این حق را دارند که بدون هیچ قید و شرطی به کشور خویش برگردند و دارائیهای خود را مطالبه کنند .

برنادوت بر پیشنهادهای قبلی خود متممی افزوده که در آن آمده است :

با توجه به بند دوم پیشنهادها ، ارایه چند پیشنهاد که در تعیین مرزهای هر یک از دو عضو نقش اساسی دارد مناسب به نظر می آید :

1. انضمام همه یا بخشی از منطقه " النقب " به سرزمینهای عربی .
2. انضمام تمام یا بخشی از منطقه الجلیل غربی به سرزمینهای یهودی .
3. تجدید نظر در ایجاد شهر یافا .
4. انضمام شهر بیت المقدس به سرزمینهای عربی و اجازه خود مختاری به طایفه یهود در اداره امور خود و چاره اندیشیهای لازم به منظور حمایت از اماکن مقدسه .
5. ایجاد بندر آزاد در حیفا بر این اساس که منطقه بندر آزاد ، پالایشگاه نفت و پایان خطوط لوله را در برگیرد .
6. ایجاد بندر آزاد هوایی در فرودگاه شهر اللد .

برنادوت اتحاد شرق اردن و فلسطین را با در نظر گرفتن موقعیت جغرافیایی هر یک از دو کشور پیشنهاد کرد .

اعراب از طریق نمایندگی خود در دبیرخانه جامعه دولتهای عربی ، پیشنهادها برنادوت را نپذیرفتند و آنها را محکوم کردند . ملک عبدا... از سرسخت ترین مخالفان این پیشنهادها بود به ویژه در آن بخش از وحدت پیشنهادی که متعلق به وحدت اراضی شرق اردن و فلسطین دراتحادیه پیشنهادی بود . علاوه بر این هیأت عالیه عرب پیشنهادهای برنادوت را رد کرد و به جای آن پیشنهادهای اعراب در کنفرانس لندن سال 1946 را مطرح کرد .

اما پیشوایان جنبش صهیونیسم ، پیشنهادات کنت برنادوت را به ویژه در آن بخش که مربوط به شهر بیت المقدس و منطقه النقب می شد رد کردند .

در سطح بین المللی نیز انگلیس و ایالات متحده آمریکا علی رغم مخالفت اتحاد جماهیر شوروی ، پیشنهادات برنادوت را تأیید کردند .

برنادوت در پرتو این توجهات و مخالفتها با پیشنهادات خود و آنچه که به هنگام دیدارش از فلسطین دریافت ، طرح اصلاح شده پیشنهادات خود به نام طرح برنادوت را فراهم کرد و قبل از ترورش آن را برای دبیر کل سازمان ملل متحد فرستاد . این طرح برنادوت در تاریخ 20/9/48 به عنوان یکی از اسناد سازمان ملل منتشر شد که خطوط اصلی آن به شرح زیر است :

1. باید صلح همه جانبه و سراسری به سرزمینهای مقدس باز گردد تا بتوان جوی از آرامش را پدید آورد که روابط حسنه بین اعراب و یهود را تحقق بخشد و سازمان ملل باید همه تمهیداتی را که به جلوگیری اعمال تجاوز گرانه می انجامد ، به کار گیرد .
2. جهان عرب باید به این نکته اعتراف کند که در فلسطین یک دولت یهودی دارای حاکمیت که دولت اسرائیل خوانده می شود پا گرفته و در صدد اعمال سلطه کامل بر تمام سرزمینهایی است که به اشغال خود در می آورد .
3. بر پایی این دولت اسرائیلی باید در محدوده مرزهایی باشد که طرح تقسیم بر آن تصریح دارد به اضافه اصلاحات زیر :
   1. منطقه النقب با دو شهر المجدل و فالوجه جزو سرزمینهای عربی می شود .
   2. مرزی از فالوجه تا شمال و سپس از شمال شرقی از شهر اللد و الرمله که باید از سرزمینهای یهود خارج شوند ، امتداد می یابد .
   3. تمام منطقه الجلیل جزو دولت یهود می شود .
4. مرزها باید بر اساس وحدت جغرافیایی و نژادی تعیین شود ، به گونه ای که بدون رعایت مرزهایی که طرح تقسیم مشخص کرده است با تقسیم مساوی برای طرفین انطباق داشته باشد .
5. تعیین مرزهای دو طرف علی رغم اینکه هیچ نشانه ای از تأسیس دولت عربی در سرزمینهایی که طرح تقسیم مشخص کرده ، به چشم نمی خورد با توافق مشترک بین اعراب و یهود و یا از طریق سازمان ملل متحد باشد .
6. دولتهای عرب می توانند سرنوشت سرزمینهای عربی فلسطین را از طریق نظر خواهی از ساکنان آن تعیین کنند .
7. با توجه به روابط اقتصادی و تاریخی و جغرافیایی و سیاسی بین منطقه عربی فلسطین و شرق اردن ، در آنجا عوامل نیرومندی وجود دارد که از انضمام سرزمینها به شرق اردن حمایت می کند . بر این اساس که مرزهای مشترک سایر دولتهای عربی اصلاح شود .
8. حیفا با تأسیسات نفتی خود به عنوان بندر آزاد اعلان شود تا برای دولتهای عرب مورد نظر راهی به دریا باشد و بر این اساس که دولتهای عرب استمرار ارسال نفت اعراب به آن تضمین کنند .
9. فرودگاه اللد ، فرودگاه آزاد اعلان می شود و به دولتهای ذینفع عرب اجازه عبور از آن داده می شود .
10. با توجه به اهمیت دینی و بین المللی بیت المقدس ، این شهر باید تحت نظارت سازمان ملل متحد در آید بر این مبنا که به اعراب و یهودیان ساکن آن اختیاراتی بیشتر از حکومت محلی بدهد و آزادی عبادت و زیارت اماکن مقدسه برای کسانی که مایل به زیارت هستند تضمین شود .
11. سازمان ملل متحد باید بر حق مردم بیگناهی که به دلیل تهدیدات جاری از خانه های خود آواره شده اند در بازگشت به خانه های خود پا فشاری کند و غرامت دارائیهای کسانی که مایل به بازگشت نیستند ، پرداخته شود .
12. هر یک از طرفین باید حقوق اقلیت طرف دیگر را که در منطقه او سکونت دارد تضمین کند .
13. سازمان ملل متحد باید تضمینهای معتبر در جهت رفع نگرانی هر یک از اعراب و یهود از یکدیگر را به ویژه در آنچه مربوط به آزادی و حقوق بشر است ، تعهد نماید .
14. باید یک هیأت فنی از سوی سازمان ملل متحد برای تعیین مرزها و سپس تحکیم روابط بین دولت یهود و اعراب تعیین شود .

این پیشنهادهای اصلاحی برنادوت همچون پیشنهادی اولیه او از سوی همه گروههای فلسطینی و عرب و یهودی رد شد . با این تفاوت که مخالفت صهیونیستها شدیدتر بود ، زیرا گروه صهیونیستی " اشترن " در تاریخ 17/9/1948 قبل از آنکه برنادرت طرح خود را رسما ارایه دهد ، آشکارا به ترور برنادوت و ناظر سازمان ملل متحد سرهنگ فرانسوی " آندریه سیو " دست زد و مشاور او " رالف پانش " آمریکایی به ادامه کار مأموریت برنادوت به عنوان میانجی بین المللی مشغول شد و توافقهای آتش بس دایمی بین همه طرفهای درگیر یعنی اسرائیل از یک سو و مصر و اردن و لبنان و سوریه از سوی دیگر ، انجام گرفت .

طرح برنادوت در جهت باز گرداندن صلح به فلسطین مشکلی را حل نکرد و در پیمانهای موقتی تجسم یافت که نه تنها هیچ جنبه سیاسی نداشت بلکه پیمان نهایی نظامی بود که پایه و اساس آنها آتش بس بود و در نتیجه حقوق دولتهای عرب و حقوق مسلم ملت عرب فلسطینی را برآورده نمی کرد .

سایر پیشنهادات ( یا طرح ) برنادوت به مجمع عمومی سازمان ملل متحد برده و در آنجا به بحث گذاشته شد . می توان گفت این پیشنهادات پایه تأسیس کمیته بین المللی آشتی و رفع اختلاف یعنی زمینه ساز اضافه کردن بندی ویژه در قطعنامه 194 مورخه 11/12/1948 شد که به فلسطینیان اجازه می دهد درباره حق بازگشتشان مذاکره کنند .

مآخذ :

1. عبدالهادی ، مهدی : المساله الفلسطینیه و مشاریع الحلول السیاسیه 1934 - 1974 ، بیروت 1975 .
2. مؤسسه بررسیهای فلسطینی ، قطعنامه های سازمان ملل متحد 1948 - 1974 ، بیروت 1975 .
3. مالک عادل : من رودس الی جینف ، بیروت 1974
4. دروزه ، محمد عزه : حول الحرکة العربیة الحدیثة ، بیروت 1960 .
5. سند شماره 648/الف سازمان ملل متحد که گزارش میانجی اول جزو آن است .